3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Категориал императивнинг замонавий изоҳи

Инсон шундай ҳаракат қилиши керакки, унинг ҳаракатлари барча учун ўрнак бўлсин;

Инсон бошқа инсонга восита эмас, балки мақсад сифатида муомала қилиши керак.

---

55
“Мулоҳаза юритиш қобилиятининг танқиди” асари
Асосий ғоя – умумий мақбуллик ғояси

Эстетикада мақбуллик (инсонга ҳаѐт ва маданиятнинг турли соҳаларида максимал
муваффақиятли фойдаланиши мумкин бўлган қобилиятлар инъом этилган);

Табиатда мақбуллик (табиатда барча нарса жонли табиат, ўлик табиатни ташкил
этишда, организмнинг тузилишида, кўпайиш ва ривожланишда);

Руҳнинг мақбуллиги (Аллоҳнинг мавжудлиги)
Кантнинг ижтимоий-сиѐсий қарашлари

Файласуф инсон табиатан жоҳил бўлади деб ҳисоблайди;

Инсонни қутқаришни ахлоқий тарбия ва ахлоқий қонунга қаттиқ амал қилишда кўради;

Демократия ва ҳуқуқий тартиб кенгайишининг тарафдори эди. Биринчидан,
ҳар бир алоҳида жамиятда, иккинчидан, давлатлар ва халқлар ўртасидаги 
муносабатларда;

Урушни инсониятнинг қаттиқ янглишиши ва жинояти сифатида танқид қилади;

Келажакда муқаррар “Олий тинчлик” бошланади – ѐки қонун билан таъқиқланади, 
ѐки иқтисодий жиҳатлан манфаатсиз бўлади.

---

56
Кант фалсафасининг тарихий аҳамияти

Қуѐш тизимининг вужудга келишининг илмий асосланган сабабларини 
кўрсатган;

Инсон онгининг билиш қобилияти чегарасининг мавжудлиги тўғрисидаги 
ғояни илгари сурган (антиномиялар – қарама-қаршиликлар);

Тафаккур асосини ташкил этадиган умумий тушунчалардан иборат
12 категорияларни киритган;

Категориал императив қонунини фалсафага олиб кирган;

Ҳар бир алоҳида жамиятда бўлгани каби халқаро муносабатларда 
ҳам демократия ва ҳуқуқий тартиб ғоясини илгари сурган;

Урушни танқид қилган, урушнинг иқтисодий самарасизлигига
ва уларнинг ҳуқуқий таркибига асосланган келажакдаги 
“Абадий тинчлик” ни башорат қилган. 

---

57