3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Дэвид Юм
(1711-1776) 
– инглиз файласуфи,
субъектив идеалист
Асосий фикрлари:
-
Борлиқ ва руҳ алоқаси муаммосини ечиб бўлмайди;
-
Инсон онги фикр (ғоя)ларига боғлиқ;
-
Инсоннинг ўзи жамганган ғоядир (бутун инчон умри давомида 
унинг идеал қуввати – тажриба, билим, ҳис-туйғуларнинг
ривожланиш жараѐнидир);
-
Ўзининг идеал моҳиятисиз (масалан тарбия, тажриба, қадриятлар тизими)
Инсон умуман дунѐни тўлиқ қабул қила олмас эди;
-
Инсон икки идеал асос (ибтидо) дан иборат:
“Ташқи тажриба таассуротлари” – орттирилган билим ва тажриба;
“Ички тажриба таассуротлари” – жазава (аффект), эҳтирос кабилар
инсон ҳаѐти ва тарихида катта роль ўйнайди.

---

35
Иоганн Готлиб Фихте
(1762-1814) 
– немис классик 
фалсафаси вакили.
Субъектив идеалист.
Асосий қарашлари:
“Мен - концепция”сини Кант фалсафасига 
Қарши қарашлари туфайли илгари суради. 
Фихте бош қарама-қаршиликни кантча 
билувчи субъект (инсон) ва билинмас 
оламнинг (“нарса ўзида”) бўлинишида 
кўради. Ушбу бўлиниш, Фихте фикрича 
ақлнинг, антиномияларнинг билиш 
имкониятлари чекланганлиги тўғрисидаги
идеал каби, фалсафани унинг асосий
вазифаси – борлиқ ва фикрни
бирлаштиришдан умид қилади.
Эркинлик муаммоси
-
Эркинлик – умумий заруратга
ихтиѐрий бўйсунишдир.
Бутун инсоният тарихи –
эркинлик тарқалиши жараѐни,
унинг ғалабаси томон йўлдир.
Умумий эркинликнинг асоси –
барчанинг хусусий мулк билан
таъминланганлидидадир.

---

36
Фихтенинг “Мен концепцияси”нинг асосий қоидалари
“Нарсалар ўз-ўзида” – ақл билан англаб бўлмас ташқи воқелик ғоясини рад этади
Ягона воқелик бутун оламни ўз ичига оладиган (яъни, борлиқ ва фикрни
фикр ичига жойлаштириш орқали бирлаштириш) ички субъектив,
инсоний “Мен”ни эълон қилади 
Атроф олам ҳаѐти фақат субъектив “Мен” ичида рўй беради
“Мен”нинг ўзи – инсоннинг оддий онги эмас, ҳаракат, яратувчи куч, олам, макони.
Энг юқори субстанция Декарт ва Спиноза фапсафасидаги каби Худодир. 
Фикрдан, “Мен”дан ташқарида, мустақил воқелик йўқ