3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Субъектив идеализм фалсафаси
Асосий ғоялар
Машҳур вакиллари
-
Фикр ягона воқеликдир;
-
Фикр фақатгина инсон
онгида мавжуд бўлади,
яъни инсон онги ундан
ташқарида ҳеч нарса
мавжуд бўла олмайдиган
мавжуд воқеликдир. 
-
Джорж Беркли;
-
Давид Юм;
-
Иоганн Фихте

---

32
Гуго Гроций (1583-1645) – файласуф, ҳуқуқшунос, жамоат 
Арбоби, Нидерландия ижтимоий-сиѐсий ва ҳуқуқий
фалсафасининг ѐрқин намоѐндаси
Фалсафий тадқиқотларининг асосий йўналишлари
Гносеология (билиш); Уруш ва тинчлик муаммолари;
Давлат ва ҳуқуқ; Халқаро муносабатлар.
Табиий ҳуқуқ назарияси:
-
Ҳуқуқ Худо томонидан берилмаган;
-
Ҳуқуқ аввал бошдан инсонга жойланган;
-
Барча мавжуд ҳуқуқларни икки катта бўлакка бўлиш мумкин – табиий ҳуқуқ ва 
ѐзилган (позитив) ҳуқуқлар;
-
Табиий ҳуқуқ – бу инсон табиатига жойланган ҳуқуқ (яшашга ҳуқуқ, шаънга ҳуқуқ,
озодликка ҳуқуқ ва ҳоказо) . У қонунларда ѐзилган ѐки ѐзилмаганлигидан қатъий
назар сўзсиз риоя этилиши шарт;
-
Ёзилган (позитив) ҳуқуқлар – инсон томонидан ишлаб чиқиладиган ва расмий
манбалар – қонунларда ѐзиб қўйиладиган ахлоқ нормалари;
-
Расмий (ѐзилган, позитив) ҳуқуқ табиий ҳуқуққу асосланиши ва унга зид 
келмаслиги керак.

---

33
Джорж Беркли (1685-1753) –
Янги давр инглиз файласуфи,
субъектив идеалист
-
Материя тушунчаси ѐлғон тушунча;
-
Алоҳида нарсалар, алоҳида туйғулар мавжуд, аммо материя мавжуд эмас;
-
Материализм – фалсафадаги берк йўналиш, материалистлар алоҳида
нарсаларнинг фикрга нисбатан бирламчилигини исботлашга қодир 
(улар буни материя деб атайдилар);
-
аксинча, фикр бирламчилиги осонгина исбот қилинади – бирон 
нарса ясалишидан олдин, унинг идеали, инмон ақлида ҳамда Худо 
-
яратувчи онгида мавжуд бўлади;
-
Ягона очиқ-ойдин нарса – инсон онгидир;
-
инсон ва унинг онги ўлимидан сўнг ҳамма нарса йўқолади;
-
Ғоялар – бу мустақил субстрат, бошқа нарсанинг акси эмас,
атроф олам ғоялар атрофига қурилади;
-
Ғоянинг бирламчилигига энг юқори исбот Худонинг мавжудлигидир;
-
Худо ҳар доим мавжуд бўлади ва адабийдир, атроф-олам эса,
беқарор, ўзгарувчан ва моҳиятан Худога боғлиқ (бўйсунувчи)дир.

---

34