3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

муаммолари

---

95
Карл Ясперс (1883-1969) - немис файласуфи, биринчилардан бўлиб ХХ асрда («Дунѐқараш 
психологияси» асарида 1919 йил) экзистенциал фалсафа масалаларини кўтарган
Ясперс фалсафасининг ўзига хослиги 
•Ясперс бўйича, одам одатда ўзининг «танлаб қўйилган» катта аҳамият касб этмайдиган 
«ҳамма каби» ҳаѐтини яшайди, у ҳақиқатда қандай эканлигини, ким эканлигини очилмаган 
имкониятлари, қобилиятларини, қзининг «Мен»ини ҳис этмайди.
•Лекин алоҳида ҳолларда ҳақиқий табиат, берилган очилмаган сифатлар юзага чиҳади. Бу 
чегара ҳолатлар - унинг бўлғуси таҳдирида ҳаѐт ва мамот, одам ҳаѐти учун ўта муҳим,
•Шу пайтдан бошлаб одам ўзини танийди ва ўз-ўзига айланади, у трансцендентал - олий куч 
билан тўқнашади.
•Одамнинг бутун ҳаѐти онгли ѐки онгсиз равишда трансценденцияга-энергиядан тўлиқ холи 
бўлишга қандайдир олий абсолютни тушунишга интилади.
•Одам трансцендентцияга, абсолютга яқинлашади, энергияни озод қилади, ўз-ўзини 
трансцендентал «шифр» орқали тушунади.
Трансцендентал шифр

Эротика, секс

Ўзини ички дунѐси билан (ўзи билан мослик) якдиллик

Озодлик 

Ўлим-мавжудликнинг тугаши 

---

96
Материализм ва идеализм ўртасидаги мунозара (дунеқараш, англаш) қўпол ишчи меҳнати ва олий руҳий 
фаолият кўрсатувчилари орасидаги кескин фарқ бўлган вақтда долзарб эди;
Ақлий ва жисмоний меҳнат ўртасидаги фарқ камайиб борар экан, материализм ва идеализм ўртасида 
келишмовчиликлар силлиқлашиб, камайиб боради;
Келгусида, Дьюи фикрича, ақлий ва жисмоний меҳнат бир-бири билан бирлашиб кетгач, материализм ва 
идеализм ўртасидаги фарқ ҳам йўқолади;
Лекин ақиий меҳнат ғолиб бўлар экан, у жисмоний меҳнатни (сингдириб юбориб, охир пировардида у 
енгиб чиқади. Ҳамда идеализм ҳам материализмни енгади ва дунеқарашнинг англашнинг асосий усули 
бўлиб қолади;
Ҳозирча юқоридаги жараѐн бўлмаган экан, англашнинг ҳам идеалистик, ҳам материалистик қўпол 
жисмоний меҳнатни сиқиб чиқарувчи усулидан фойдаланиш зарур, аммо Олий ақлий фаолият қўпол 
жисмоний меҳнатни сиқиб чиқарар экан, англашнинг бу ҳар икала типидан фойдаланишида, идеалистик 
усулга кўпроқ оғилади