3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Теологик фалсафанинг умумий тушунчаси

---

99
Освальд Шпенглернинг культорологик ѐндошуви
Ўзига хослиги
Бу қарашнинг асосий тушунчаси-
маданият, дин, анъана, моддий ва 
маънавий ҳаѐт йиғиндиси;
Маданият-автоном, ўзига хос, ѐпиқ, 
алоҳида реаллик;
Маданият туғилади, яшайди ва ўлади;
Шпенглернинг «маданият» тушунчаси 
Тойбининг «цивилизация» тушунчасига 
яқин. Лекин Тойбининг 
«цивилизация»си Шпенглерникидан 
ўзгача. Цивилизация культурологик
қараш бўйича - маданий ривожнинг 
юқори даражаси, маданий ривожнинг 
ўлимидан олдинги тугалловчи даври.
Культурологик қараш - Европада ХХ 
асрнинг I ярмида жуда оммабоп бўлган.
Ҳинд 
Хитой 
Вавилон
Миср
Антик
Араб
Рус
Ғарбий Европа
Шпенглер томонидан 
ажратилган саккизта маданият

---

100
Мальтус қонуни (Томас Роберт Мальтус, 1766-1834) Ернинг аҳолиси сонининг маълум бўсағаси мавжуд, 
ундан ошиш унинг бутун аҳолиси учун ҳавфли, одамзод унга етишга маҳкум («Аҳолининг ўсиш тажриба-
қонуни»), 1798 йил). Бу Ер аҳолиси геометрик прогрессия асосида рўй беради, илмий-техник ривожланиши –
арифметик прогрессия асосида, яъни бу жараѐн аҳолининг ўсиш даражасига улгурмайди.
А
ҳоли сони ўсишининг юқоридаги 
гипотезасини тасдиғи
Аҳоли ўсиши муносабати билан 
инсоният ўзи учун ҳал қилиши 
керак бўлган муаммолар
Исо пайғамбар туғилишидан 
бошланган йиллар ҳисоби бўйича 
(милодгача) 230 млн.
1000 йил тахминан 300 млн, 9 минг 
йил ичида аҳоли сони икки баробар 
эмас, бир ярим баробар ўсди.
1850 й.- 1 млрд.
1930 й. – 2 млрд.
1976 й. – 4 млрд.
1987 й. – 5 млрд.
2000 й. – 6 млрд.
2025 й. – 8 млрд. (кутилмоқда)
Осиѐ ва Африкада аҳоли ўсиш 
даражасини пасайтириш, (Ғарб 
мамлакатларида манфий динамика 
кузатилмоқда, у ерда аҳоли сонини 
оширишга муҳтожлик бор), у ерда 
туғилиш давлат сиѐсатини олиб бориш, 
кам болали оилаларни рағбатлантириш
каби чораларни қўллаш лозим.
Ердаги янги имкониятларни 
инсониятни боқиш, аҳоли ошиш 
бўсағасини илгари суриш (60 
миллиарддан 100 миллиардгача )

---

101
Локал цивилизациялар-миллий доиралар ичида қолиб кетади. Локал (миллий) 
цивилизациялар, эътиборга лойиғи Тойнби инсоният тарихида 30 га яқин 
цивилизациялар бор деб ҳисоблайди (Америка, Германия, рус ва щ.к.)
Инсоният тарихида ѐрқин из қолдирган асосий цивилизацияларга 
(айниқса диний) бевосита таъсир кўрсатади
Шумер
Вавилон
Миной
Эллин
Хитой
Ҳинд
Ислом
Насроний
Бошқа цивилизациялар
Цивилизация, Тойнби бўйича, одамларнинг ҳаѐт шароити, географик, тарихий 
доиралардаги, маънавий анъаналари умумий жараѐн. Бу жараѐн Ернинг ҳар хил 
жойларидаги бир-бирига боғлиқ бўлган цивилизациялардаги жараѐнларнинг пайдо 
бўлиши, ҳаѐти, ҳалокати