3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Дж.Дьюи ижодида ахлоқ ва ижтимоий фалсафа масалалари
Асосий ҳолатлар
Одамзод интилувчи ягона «олий манфаат» мавжуд эмас;
Мақсад ва манфаат ҳар хиллиги мавжуд;
Мақсад ва манфаат ноаниқ эмас, аниқ бўлади;
Асосий манфаат бу – саломатлик, бойлик, номус, яхши ном, дўстлик, жамият томонидан яхши баҳоланиш,
маълумотлилик, камтарлик, адолатлилик, хайриҳохлик;
Кўпчилик одамлар юқоридаги манфаатларга интиладилар, худди шу манфаатларга эмас, аниқ кўрсатилган
манфаатнинг катта-кичиклигига интиладилар;
Бирорта манфаатга етишиш, тажриба сифатининг ўзгаришига олиб келади;
Демак, ўсишнинг ўзи ҳамма ўринларда асосий ахлоқий мақсад бўлади;
Ахлоқий қонунлар (ўлдирма, ўғирлама ва ҳ.к.) абсолют характерга эга эмас (масалан, урушда душманга
қарши эмас) ва адолатли (ѐки адолатсиз) фақат алоҳида ҳолатда бўлади;
Демократия одамзоднинг умумий яшашнинг оптимал шаклидир;
«Мақсад воситаларни оқлайди - деган шиор моҳиятига кўра нотўғри ва у олиб ташланиши керак;
Мақсад воситаларга, воситалар мақсадга мос келиши керак; нолойиқ бўлган воситалар албатта
мақсаднинг сифатини ўзгартиради (мақсад воситага мутаносиб бўлади);
Демократия зўравонлиги ва урушдан воз кечиш керак;
Фақат тинч воситаларни ишлатиш керак (бу бутун одамзодга тегишлидир);
Жамият ижтимоий қарама-қаршиликларини силлиқлайди, ижтимоий ўзгартиради;
Ижтимоий ўзгартиришларнинг асосий воситаси - фан услублари ахлоқ ва таълимда юқори
технологияларда ишлатишда намоѐн бўлади.

---

121
Герменевтика – фалсафанинг бир йўналиши, шарҳлашларнинг изоҳлаш, тушунишнинг 
назария ва амалиѐтини тадқиқ қилади. Герменевтика ўз номини Қадимги юнон худоси 
Гермес номидан олган бўлиб, худолар ва одамлар орасида воситачи бўлган - худоларнинг 
хоҳишларини одамларга, одамларнинг истакларини худоларга етказган. 
Асосий тамойиллар
Герменевтиканинг 
асосий масалалари
Фундаментал тушунчалар
Герменевтиканинг асосий 
ғояси, мавжудлик демак-
тушунарли бўлиш;
Одатда тадқиқ предмети 
матндир;
Герменевтика герменевтика 
холатлари - ходисаларидан 
матнни тўғри тушуниш ва 
тушунтириш эҳтиѐжидан
келиб чиққан
Қандай қилиб 
тушуниш мумкин
Фақат ҳаѐлда 
нарсаларнинг яшаши 
қандай қурилган
Герменевтик учбурчак-
матн муаллифи, матн ва 
ўқувчи ўртасидаги 
муносабат;
Герменевтик айлана 
тушуниш жараѐнининг 
циклли характери