3 asosiy maxraj Til (lisaan)

ن
3-asosiy maxraj (Til)
10-xos maxraj
Til oldi 5 ta xos maxrajni oʻz ichiga oladi va u yerdan 11 ta harf chiqadi.
نmaxraji yuqoridagi 2 Sanaya tishlarining ichki milkiga tegichi bilan chiqadi لdan sal pastroqda boʻladi.Gʻunnaning chiqishi bilan talaffuz qilinadi.
Sifatlari.
1.Jaxr
2.baniya
3.istefola
4.infitoh
5.gʻunna
Laqabi- Zalqiya xarflari
Mahrajning sharhi
نtalaffuzida ovoz paylari bir bitta yaqinlashib ovoz qisiladi (Jaxr)
Tilning orqasi pastga yotgan holatda boʻladi(Istefol)
Oquvchi tovush dimogʻdan asosan chiqadi.Bu jarayonul sovt holati
نda umuman qalqala sifati yoʻq .
نning maxraji 2 qismga boʻlinadi.
1.Ogʻiz
2.Dimogʻ(xoyshum)
ن.sukunli boʻlganda Toroful lisanning uchrogʻi tepa Sanaya tishlarining milkiga yopishadi va tovush yoʻnalishi toʻsiladi(shidda)
Tovush ogʻizdan maxrajdan qisman chiqib asosiy tovush dimogʻdan oʻrtacha gʻunna bilan chiqadi. (Bayniya)
Harakatli boʻlganda esa ikkala maxrajdan tovush teng miqdorda chiqadi (gʻunna)
Sukunli ن izhor xarflar (6 ta xalqum ) harflariga yoʻliqqan vaqtda gʻunna bilan talaffuz qilinadi.
Gʻunna
Gʻunna dimogʻdan ya'ni burun boʻshligʻidan chiqadigan ovozdir. Gʻunna مvaنhar qanday holatida birga talaffuz qilinadi. Ikkalasining holatiga qarab gʻunna miqdori oʻzgaradi.Gʻunnaning 4 xil darajalari bor:
1.Eng komil gʻunna (Akmal) gʻunna
Gʻunnali idgʻom va tashdidli مva ن
Akmal matakum

2.Komil gʻunna
iqlob va ixfo 15 ta harfga yoʻliqishi.

3.Noqis gʻunna
Halqum harflariga yoʻliqsa izhor qilinadi.

4.Eng noqis gʻunna
Harakatli ن vaم
Anqos matakum

Til oldi
ر

3-asosiy mahraj
11 hos maxraj
Til uchining yuza qismi Toroful lisaan va yuqori 2 sanaya tishlarining ichki milki.
Sifatlari:
1.Jahr
2.bayniya
3.istefol
4.inhirof
5.infitoh
6.Takrir
Laqabi: Zalqiya

رyoʻgonn oʻqilganda tilning oʻrtasi chuqurlashib, halqum torayadiر .. ingichka oʻqilganda esa buning aksi boʻladi.
Mahrajning sharhi
رharfi talaffuz qilinganda til oldi Toroful lisanda choʻkish hosil boʻladi.
Toroful lisandan - til oldidan 2 tomonini tepa tanglayning oldingi qismiga tekkazib , oʻrtasida kichik tirqishcha qoldiriladi.Shu qismi tanglayga tegmaydi va bir marta titrash orqali takrir tovushi shu yerdan chiqadi.
Fathali va dommali boʻlganda yoʻgʻon tovush kasroli boʻlganda ingichka boʻladi.
Talaffuz jarayoni
Tovush oqimi til oldining ikki yon tomoni yopishib turgan joyga kelib uriladi.(shidda)
Tirqishdan tovush oʻtayotganda til oldi tovush oʻtadigan joyni kengaytirish uchun oldingi tomonda qarab yengil harakatlanadi va tilda yengil titrashi seziladi (Takrir)
I nhirof sifati
Til oldining yuqori tanglay old qismiga yopishib oʻrtada ochiq tirqish qolishligi tovush oqimi til oldining yon tomonlariga urilib til oldining oʻrtasi tomon burilib , oʻrtadagi tirqishdan oʻtishga inhirof deyiladi.
Tavassut yoki bayniya sifati