Yalinmoq, yolvormoq, o‘tinmoq. Bu fe’llar kuchli iltimos ma‟nosini bildiradi va shunga ko’ra darajalanish qatoriga joylashtiriladi va misollar yordamida yanada oydinlashtiriladi.
Nimaga yalinasan,qo’y ketsa ketaversin. Yolvormang buvi, bularga ham boqqan balo bor. O‘tinib so’rayman,shu norasidaga rahm qil.
Otamlashmoq, gurunglashmoq, hangamalashmoq, dilkashlik qilmoq. Bu fe‟llarning ma‟nosi “berilib, ezilib suhbatlashmoq yo’sinda ta‟riflanishimumkin. Bu ma‟no ushbu fe‟llar uchun umumiylikni tashkil qilsada lekin, baribirma’nodakuchayibboorishkuzatiladi.Shungaqarabdarajalanishqatoriga joylashtiriladi.
Kel o’rtoq, bir otamlashaylik.
Kechkacha ikki dugona gurunglaashib qolib ketishdi.
Uni bunaqa paytda yolg’izlatib qo’yma, oldiga tez tez borib hangamalashib tur. Men kimgadir yuragimni yorgim u bilan dilkashlik qilgim kelyapti.
II.2 Holat fe’llarida
darajalanish. Holatfe’llaridaholatma’nosianglashiladi.
Dardlashmoq, hasratlashmoq. Bu fe’llarda insonning ichki kechinmalarini kim bilandir o’rtoqlashmoq ma’nosi anglashiladi. Shungaqarab darajalanadi va darajalanish qatorigajoylashtiramiz.
Sen bilan bir dardlashgim keldida, bolam.
Yigitlardan yuqoriroqda ikki dehqon o’tirar, bu yil sabzi piyozning bozori kasodligidan va ulovsizlikdan hasratlashar edilar. (Oybek, Qutlug„ qon).
Hayolidan o‘tkazmoq, o‘ylamoq, ongu shuri bilan o‘ylamoq. Bu fe’llar kimnidir o’ylamoq ma‟nosini bildirsada, o’ylash vaqtini nazarda tutib darajaladik. Hayoldan o’tkaxmoq bir lahzalik, o’ylamoq ancha uzoqroq, ong-u shuri bilan o’ylamoq butun hayolini egallamoq ma‟nosini anglatgni uchun shunday darajalanish qatorini tuzishni lozim topdik.
Sizni o’zim endigi na hayolimdan o’tkazib turgan edim. Nega faqat siz haqizdao’ylayman?
Bola qizni shunchalik sevardiku, tunu kun ongu shuri bilan u haqida o’ylardi.
O‘ylamoq, fikrlamoq, mulohaza qilmoq. Bu fe‟llarning darajalanish qatorining boshini tashkil qilgan o’ylamoq fe’lining boshqa ma’nosida qo’llanganda bu fe‟llarga ma‟nodosh bo’ladi. Shu munosabatiga ko’ra darajalanishni tashkil qiladi.
Bu mavzu haqida chuqur o’yladi.
U bu mavzu haqida tunu kun fikrlardi. Bu ishni chuqur mulohaza qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |