3-боб. Ташқи савдони давлат томонидан тартибга солиш ва бошқариш йўллари §

Савдо сиѐсатининг молиявий усуллари: Субсидиялар 
Лицензиялашга қўшимча равишда, давлат миллий товар ишлаб 
чиқарувчиларни бевосита ва билвосита субсидиялар тизими, яъни мамлакат 
бюджетидан айрим корхоналарга ва маҳаллий ҳокимият органларига 

---

61 
дотациялар бериш орқали рағбатлантириши мумкин. Бундан мақсад арзон 
импорт товарлари рақобатидан ҳимоя қилиш, энг асосийси - миллий саноат ва 
қишлоқ 
хўжалиги 
маҳсулотларини 
хорижга 
экспорт 
қилишни 
рағбатлантиришдан иборат. Бу вазиятда бевосита субсидиялар пул 
кўринишидаги маблағни, билвосита субсидиялар эса имтиѐзли шартларда 
кредитлаш, солиққа тортиш, хавф-хатарни суғурталаш бўйича давлат 
томонидан кафолатлаш, давлат хазинаси ҳисобидан экспорт қилинадиган 
товарларни ташқи бозорларда реклама қилиш кабиларни назарда тутади.
ГАТТ (УСТ) қоидаларига мувофиқ, аъзо-мамлакатлар ўртасидаги савдода 
бевосита экспорт субсидияларидан фойдаланиш таъқиқланган. Европа 
Иттифоқи доирасида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришга 
бевосита экспорт субсидиялари бериш бундан мустасно. Юқорида кўрсатилган 
қоидаларнинг бузилиши импорт қилаѐтган мамлакатга компенсацияловчи 
импорт божлари олиш орқали жавоб чоралар кўришга асос бўлади. Бу божлар 
УСТ арбитражида баҳс ҳал этилгунга қадар сақланади.
Экспорт субсидиялари миқдори ривожланган мамлакатларнинг қайта 
ишлаш саноати экспорти қийматининг 1 фоизидан ошмайди, бироқ айрим товар 
гуруҳлари учун, айниқса, ривожланаѐтган ва ўтиш даври иқтисодиѐтли 
мамлакатларда бу меъѐр жуда катта миқдорга етиши мумкин.
Савдо сиѐсатининг молиявий усуллари: Экспорт кредитлари 
Экспорт кредитлари ташқи савдо сиѐсатининг молиявий усули бўлиб, у 
миллий фирмалар экспорти ривожланишини давлат томондан молиявий 
рағбатлантиришни назарда тутади. 
Экспорт кредитлари қуйидаги кўринишда бўлиши мумкин: 
• Миллий экспортѐрларга субсидиялашган кредитлар — давлат банклари 
томонидан бозор ставкасидан паст ставкада кредитлар берилиши; 
• Хорижий импортѐрларга давлат кредитларини берилиши, яъни кредит 
берган мамлакат товарини сотиб олиш шарти билан; 
• Миллий экспортѐрларни экспорт рискларидан суғурталаш. 
Экспорт кредитлари: қисқа муддатли, ўрта муддатли ва узоқ муддатли 
бўлиши мумкин.
Экспорт кредитлари бўйича энг йирик уюшмалардан бири Экспорт 
кредити гуруҳи – Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиѐт ташкилоти доирасида 
экспортни кредитлаш бўйича ҳукумат ва агентликлар вакиллари гуруҳи 
ҳисобланди. Бу гуруҳ 2 йил ва ундан ортиқ муддатли экспорт кредитларини 
тартибга солади. Иккинчи йирик ташкилот Берн иттифоқи, яъни кредитлар ва 
инвестицияларни суғурталаш бўйича халқаро иттифоқдир.
Экспорт кредитларига баъзи ҳолларда бошқа давлатларга ташқи ѐрдам 
сифатида қаралади.