3-маъруза. Қаттиқ жисмлар хоссалари

18- rasm. Turli tezlik bilan sovitish jarayonini ifodalovchi harorat egri chizig’i
Sovitish tezligini oshishi bilan (V₂, V₃ egri chiziqlar) o’ta sovish darajasi ortadi va kristallanish jarayoni pastroq haroratda o’tadi. Shunga o’xshash kristallanishdagi kabi kristallanishni faktik haroratigacha o’ta sovitish kerak bo’ladi, shunda erishda real eritish haroratiga erishish uchun qizdirish kerak.

Kristallanish jarayoni ikkita elementar jarayondan iborat: kristallanish markazlarini tug’ilishi; ana shu markazlardan kristallarni o’sishi. Kristallanish tezligining yig’indisi ikkala elementar jarayonlar tezligiga bog’liq bo’ladi: kristallanish markazining tug’ilish tezligi (СЗ) va ana shu markazlarda kristallarning o’sishi (СР). СЗ, СР kattaliklari o’ta sovish darajasiga ΔT bog’liq bo’ladi (19- rasm).

ΔТ ortishi bilan erkin energiyalar farqi oshadi ΔF =F_ж – F_тв va СЗ va СР atomlarini yaxshi harakatchanligi o’sadi va maksimumga yetadi. СЗ va СР ni keyingi kamayishi harorat pasayganda harakatchanlikning pasayishi bilan tushuntiriladi. Juda kuchli o’ta sovishlarda СЗ va СР nolga teng suyuqlik kristallanmaydi, amorf modda hosil bo’ladi. Metallni amorf holati sovitish tezligi 10⁶ °С/s oshganda erishiladi.