3-маруза. ИҚтисодий фаолият ва ишлаб чиқариш

12-МАВЗУ:ИШ ҲАҚИ ва МЕХНАТ МУНОСАБАТЛАРИ

• Режа:
• 1. Тақсимот муносабатларида иш ҳақининг моҳияти. Номинал ва реал иш ҳақи
• 2. Иш ҳақини ташкил этиш шакллари ва тизимлари
• 3. Ишчи кучи бозорининг алоҳида моделларида иш ҳақи даражасининг аникланиши. Инсон капиталига инвестициялар
• 4. Меҳнат муносабатларинннг иқтисодий мазмуни ва уни тартибга солишда касаба уюшмалари роли

Яратилган маҳсулот (даромад)лар тақсимланиши тўгрисидаги назариялар: >“Ишлаб чиқаришнинг уч омили” назарияси (Ж Б Сей) Бу ғояга кўра товарларни ишлаб чиқаришда меҳнат, ер ва капитал бир хил даражада қатнашади, шу сабабли даромадлар шу омиллар ўртасида тақсимланиши зарур >Қўшилган омил (кейинги қушимча жалб қилинган капитал еки ишчи) унумдорлиги назарияси (Ж Б Кларк) Бу назарияда яратилган бойлик ҳар учала омил ўртасида уларнинг хар бир жалб қилинганларининг унумдорлигига қараб тақсимланиши лозимлиги таъкидланади. Иш ҳақининг моҳиятини аниқлашгатурли хил ёндашувлар: >“Яшаш учун восита минимуми” (Д Рикардо, Т Мальтус) концепциясида иш ҳақи яшаш учун зарур воситаларнинг энг кам миқдори билан бир хил деб ҳисобланади >ииматнинг меҳнат назариясида (классик сиесий иқтисод мактаби вакллари) иш ҳақига алоҳмда, узига хос товар ҳисобланган ишчи кучи қииматининг узгарган шакли яъни ишчи кучини такрор ҳосил қилиш учун зарур булган тирикчилик воситаларининг қиимати сифатида қаралади.

>Иш ҳақининг ҳозирги замон назарияларида иш ҳақига меҳнат (ишчи кучи)нинг аниқ бозорида унинг баҳоси сифатида қаралади

• Иқтисодий ресурс ҳисобланган ишчи кучи бозорида>>Иш кучига талаб ва таклиф нисбати асосида шаклланадиган баҳо сифатида чиқади
• И қтисодий категория сифатида >>Ялпи миллий маҳсулотни ишлаб чиқаришда қатнашувчиларнинг сарфлаган меҳнатининг миқдори, сифати ва унумдорлигига қараб ундан оладиган улушининг пулдаги ифодасидир
• Номинал иш ҳақи>>Маълум вақт оралигида пул шаклида олинган иш ҳақининг умумии суммасидир
• Реал иш ҳақи>>Номинал иш ҳақининг “сотиб олиш” лаеқати еки номинал иш ҳақига сотиб олиш мумкин бўлган товарлар ва хизматлар миқдори