3-ma’ruza Mavzu: Tizimli dasturiy ta’minot. Operasion tizim, Mobil Operasion tizimlar va ularning turlari. Windows, Linux operasion tizimlari va ularni kompyuterga o’rnatish. Disklarga xizmat ko’rsatuvchi dasturlar

RAR arxivatori. rar. exe - fayllarni arxivlash, (ixchamlash) fayli.
To‘la ekranli tartibda RAR bilan ishlash. RAR ni to‘la ekranli tartibda kiritish uchun biron bir parametrsiz:
RAR
yoki
RAR --ni terish kerak. To‘la ekranli sharoitda RAR fayllar bilan ishlash yoki arxivni ko‘rib chiqish tartibida joylashgan bulishi mumkin:
1) Fayllar bilan ishlash. Tegishli kichik katalogdagi fayllar ro‘yxati ekranga chiqariladi. ”Sichqon” yoki klaviatura yordamida ro‘yxat bo‘ylab siljish mumkin. Fayllar belgilash sichqonning ung tugmachasi yordamida, fayllar gruppasi esa “+” yordamida maska kiritish yoki “” yordamida maskani olib tashlash mumkin. Kichik kataloglarni ham belgilash mumkin, bunda ostki kataloglar ichidagi barcha fayllar belgilanadi. Ekranning ung tomonida foydalanuvchiga xotira haqida axborot beriladi, ixchamlash usuli, shartli suz mavjudligi va zahira nusxalari tuzish tartibi chiqariladi.
Buyruqlar:
Alt - C: ranglig ok-kora tartib;
Alt - D: joriy diskni tiklash;
Alt - J: DOSga chiqish
Alt - W: vaqtinchalik fayllar uchun kichik katalog tayinlash;
Alt - M: tahlash uslubini tanlash;
Alt - P: suz (shartli) tayinlash;
Alt - S: shaklini saklash;
Arxivni ko‘rish tartibi
Arxivni kurish rejimiga utish uchunmarker o‘rnatish zarur va Enterni bosish kerak. Funktsional klavishlar buyruq satrining quyidagi funktsiyasiga tuGri keladi
(F1 ya’ni yordam tugmasi orqali biz quyidagi ma’lumotlarga ega bo‘lishimiz mumkin):
F1 – yordam;
F2 – arxivlash;
F3 – faylni kurish;
F4 – fayllarni arxivdan chiqarish;
F5 –  - uzluksiz yoki qismlarga bo‘lib arxivlash;
F6 – fayllarni arxivga jo‘ylash;
F7 – fayllarni arxivda yangilash;
F8 – fayl yoki kataloglarni o‘chirish;
F9 – parametrlarni o‘rnatish;
F10 – chiqish (shuningdek, Esc);
Alt+F2 – uzluksiz arxiv tuzish;
Alt+F4 – SFX arxiv tuzish;
Alt+F5 – SFX bob tuzish
Alt+F6 – uzluksiz boblarni tuzish;
Alt+F7 – uzluksiz SFX boblarni tuzish;
Alt+F8 – arxivni tiklash;
Alt+F9 – uzluksiz SFX arxiv tuzish.
2. ) Arxivlar bilan ishlash. Arxivni ko‘rib chiqish holatiga utkazish uchun arxiv faylga marker (belgi) qo‘yish va Enter ni bosish kerak. Ekranga arxivdagi fayllar ro‘yxati chiqariladi. Ro‘yxat bo‘yicha tugmacha yoki sichqoncha yordamida siljish mumkin. Fayllar «probel» tugmachasi yoki Insert bilan hamda sichqonchaning ung tugmachasi yordamida belgilanishi mumkin. Fayllar guruhini belgilash uchun «+» yordamida maska kiritib yoki «–» belgi yordamida olib tashlanishi mumkin.
Ekranning o‘ng qismida izoh axboroti berilib, shartli suz (parol)li fayllar, soni, o‘lchami va fayllarni qisish darajasi aks etgan holatda tasvirlanadi.
BUYRUQLAR:
Funktsional klavishlar buyruq satrining quyidagi funktsiyasiga tuGri keladi:
F1 – yordam;
F2: fayllarni arxivda testdan o‘tkazish;
F3: arxivdagi faylni ko‘rish;
F4: barcha imkoniyatlar bilan ochish;
F5: arxivga izoh qo‘yish;
F6: joriy kichik katalogga faylni chiqarish;
F7: arxivni SFX ga o‘zgartirish;
F8: faylni arxivdan o‘chirish;
F9: parametrlarini o‘zgartirish, saqlab kolish;
F10: fayllar bilan ishlash rejimiga kaytish yoki chiqish (Esc);
Alt-F4: faylni boshqa katalogga chiqarish;
Alt-F5: fayl izohini kiritish;
Alt-F6: fayllarni buzilishda himoya qilish;
Alt-F7: arxivni o‘zgarishdan saklash.
To‘la ekranli tartibda ish “sichqoncha” yordamida bajariladi. Kichik kataloglar va arxivlar uchun sichqonning chap tugmachasi bosiladi. Kiritish funktsiyani bu holda tugmachani ikki marta bosish bilan bajariladi. Fayllarni belgilash uchun ung tugmacha ishlatiladi. Matn kiritishda (arxiv nomi, parol) chap tugmacha kiritishni bekor kilsa, o‘ng tugmacha tasdiklaydi. Sichqonchaning chap tugmachasi buyruqni (F1-F10) tanlash uchun ishlatiladi, menyu punktlari shakl ham tanlanadi.
3. Konfiguratsiya - shakli F9 yordamida to‘la ekranli tartibning ixtiyoriy birida, quyidagi parametrlarni o‘zgartirishi mumkin; 1) konfiguratsiya - shakli:

1. 
   rangli rejimga ruxsat etishni ta’qiqlash;
   
2. 
   sichqoncha bilan ishlashga ruxsat etilishini ta’qiqlash;
   

v) zahira nusxalariga ruxsat etishni ta’qiqlash;
g) zichlash uslubi;

4. 
   nomlarini ekranga chiqarishda sartirovka navlarga ajratish:
   

— sortlanmagan xulosa;
— nomi (ismi) bilan;
— kengaytkichi bo‘yicha;
— dastlabki o‘lcham bo‘yicha;

4. 
   buyruq bajarilishidan keyingi harakatlar; — usha arxiv (katalogga) qayta kirish;
   

— DOS ga kirish;
j) qo‘shimcha qilish:
— System atributli fayllar;
— Hidden atributli fayllar;
— Read only atributli fayllar;
— Arhiv atributli fayllar;
— bush kichik kataloglarni;

2. 
   Shartli suz (parol);
   
3. 
   Vaqtinchalik fayllar uchun kichik kataloglar;
   
4. 
   Yangi arxiv tuzishda izohlar olinadigan fayllarning ismi; 5) Diskni almashlash:
   

6) Joriy shaklni saqlab kolish.
To‘la ekranli tartibda ishlashda bitta kichik katalogda 4000 dan ortiq fayllarni chiqarib bo‘lmaydi. Agar kichik katalogdagi fayllar soni 2000 dan oshsa, ismlarni sortlash to‘xtatiladi.
Windows uchun yaratilgan arxivator dasturlanning biri bilan tanishaylik. Ushbu dastur nomi winrar bulib, u yordamida siz rar hamda zip formatli arxivlarni yarata olamiz va ular bilan ishla olamiz. winrar dasturini ishga tushirish uchun Pusk menyusining Programmi bo‘limida winrar guruhini tanlab uning ichida winrar programmani ishga tushiramiz:

Natijada shu dastur oynasi hosil kilinadi.
Ushbu oyna har bir Windows oynasiga o‘xshab standart interfeysga ega: nom satri (dastur va arxiv fayl nomlari xamda oynaning asosiy 3 tugmalari ko‘rsatiladi), menyu satri (dasturning xamma buyruqlari joylashgan menyu satri), asboblar paneli (asosiy buyruklani bajarish uchun mujallangan tugmalar), ish soxasi (ishchi papka va u ichidagi ma’lumotlar), yordachi ma’lumotlar satri (arxivdagi fayllar soni va ular haqida ma’lumot).
Ushbu dasturda ishlash uchun biz asboblar panelidagi yordamchi tugmalar bilan ishlashni bilishimiz kerak. Yordamchi tugmalar asosiy buyruklani bajarish uchun mujallangan bulib kuyidagilardan tashkil topgan.
Dastur yordamchi tugmalari
Add Tanlangan fayllarni arxiv-faylga kushish. Agar yangi nom
Dobavit ko‘rsatilsa u xolda yangi arxif-fayl yaratiladi
View Arxiv-fayldan tiklamasdan tezkor xolatda u ichidagi
Prosmotr ma’lumotlarni kurish
D elete
Arxiv-fayl ichidagi tanlangan faylni uchirish Udalit
R epair
Buzuk yoki xatoli arxiv faylni tuzatish.
Ispravit
K aysi arxivator va kaysixolatda arxiv fayl xajmi minimal bulishini
Osenit
ko‘rsatish.

Extract Tanlangan fayllarni arxiv-fayldan ko‘rsatilgan papkaga chikarish
Izvlech v (tiklash)
Test
Arxiv-fayldagi fayllarni xatolarga tekshirish
Test
Find
Arxiv faylni kidirish
Nayti
Info
Tanlangan fayl haqida ma’lumotlarni kurish
Info
Master
Arxivlash yordamchisini ishga tushirish Master
Dastur menyusi 5 bo‘limdan iborat bulib ular Fayl, Kommandы, Izbrannoe,
Parametrы va Spravka. Ush bu bo‘limlar yordamida biz kerakli amallarni bajarishimiz mumkin.