3-ma'ruza: To‘ldiruvchilarning xossalari va ularga qo‘yilgan talablar. G‘ovak to‘ldiruvchining uyilma zichligi Reja

2. Beton xususiyatiga to‘ldiruvchilarning ta'siri
Beton tarkibini loyihalash berilgan mustahkamlikdagi va sement sarfini minimal konsistensiya asosida bajariladi. Zich tarkibli va minimal sement sarflab olinadigan betonlarda asosiy hajmni to‘ldiruvchilar tashkil etadi[4].
Agar yirik to‘ldiruvchi bo‘liqligi (shag‘al yoki shag‘al) – V_bo‘sh.yir. bo‘lsa, unda betonning maksimal tashkil etuvchisi mayda to‘ldiruvchi hisoblanadi – V_mayda = 0,01V_bo‘sh.yir. (0,01-bo‘shliqlik foizda keltirilgan). U holda mayda va yirik to‘ldiruvchilar aralashmasi bo‘shliqligi quyidagiga teng::
, (19)
Misol: agar shag‘al bo‘shliqligi 32% bo‘lsa, qumning bo‘shliqligi esa 27% bo‘lsa, u holda shag‘al va qumning minimal bo‘shliqligi 8,6% ni tashkil etadi. Bunda shartli ravishda yirik to‘ldiruvchilar orasidagi bo‘shliq mayda to‘ldiruvchilar bilan to‘ldirilishini nazarda tutiladi. Lekin amaliyotda yirik to‘ldiruvchi donalari bir-biriga yaqin joylashganda qum o‘tishi qiyinlashadi va bo‘shliq hosil bo‘ladi.
Shu sababli, qumning hajmi V_qum = 0,01V_bo‘sh.yir. bo‘lsa, u holda yirik to‘ldiruvchining donalari qorishmada kam miqdorda siljiydi va qorishma bo‘shliqligi ortadi. Aralashma bo‘shliqligining mayda va yirik to‘ldiruvchilarga bog‘liqligini I.N.Axverdov grafik ko‘rinishida (3.3-rasm) tasvirlaydi.



3.3.-rasm. Aralashma bo‘shliqligining (Qorishma g‘ovakliligi hajmining) (massa bo‘yicha %da) mayda va yirik to‘ldiruvchi miqdoriga bog‘liqligi.
Misol: V_bo‘sh.yir.=32% va V_bo‘sh.may.=27% bo‘lsa, grafikda keltiriladiki yirik to‘ldiruvchilar sarfi 1m³ qorishma uchun V_yir.- 0,9 m³, qum esa V_may.- 0,4m³, bundan kelib chiqib aralashma bo‘shliqligi V_{bo‘sh.aral.}- 11% ni tashkil etadi. Agar V_yir.- 0,7m³ va V_may.- 0,55m³ bo‘lsa, V_{bo‘sh.aral.}- 14,5% ni tashkil etadi.
Aralashma bo‘shliqligi bevosita sement qorishmasi sarfini belgilaydi, ya'ni bo‘shliqlik qancha katta bo‘lsa sement sarfi ham shuncha ortadi. Agar yirik to‘ldiruvchidan voz kechilsa, u holda mayda donadorlikka ega bo‘lgan beton olinadi va yuqoridagi grafik bo‘yicha to‘ldiruvchining bo‘shliqligi 27% ni tashkil etadi. Bu esa 1m³ to‘ldiruvchilar aralashmasiga 0,9m³ yirik to‘ldiruvchi ishlatishga nisbatan 2,5 barobar ko‘p bo‘ladi. Shu sababli sement sarfi ortadi.