3-mavzu. Fayllarni boshqarish tizimlari. Operatsion tizimning fayl tizimi tashkil etish. Fayllar, papkalar. Boshqaruv fayl tizimlari fat32, hpfs, ntfs. Reja

2.8. Fayllarning joylashuvi to‘g‘risida ma’lumotlarni saqlash prinsiplari

Har bir fayl va katalog diski o‘zinig fayl tuguni F-Node ga ega. Bu struktura o‘zida fayllarning joylashuvi to‘g‘risida ma’lumotni va uning kengaygan atributlarini o‘z ichiga oladi.

Ogohlantirish. FAT fayl tizimi analog fayl tizimiga ega emas.
Har bir F-Node bitta sektorni va har doim o‘zining faylni yoki katalogiga yaqin joyni egallaydi. F-Node obyekti o‘z ichiga quyidagilarni oladi:

• 
  uzunligi;
  
• 
  fayl nomini birinchi 15 simvoli;
  
• 
  maxsus xizmatchi ma’lumotni;
  
• 
  faylga murojaat etish statistikasini;
  
• 
  fayl atributining kengaytmalari;
  
• 
  kirishga ruxsat, agar keng atributlar juda katta bo‘lsa fayl tuguni uchun unda ancha ko‘rsatkich yoziladi.
  
• 
  faylni joylashishi va bo‘ysinishi to‘grisida assotsiativ axborot va boshqalar.
  

Agar fayl uzluksiz, doimiy bo‘lsa, uni diskda joylashuvi ikkita 32-bitli sonlar bilan ko‘rsatiladi. Birinchi son birinchi blok fayli ko‘rsatkichini o‘z ichiga oladi, ikkinchisi ekstentning uzunligi (faylga tegishli ketma-ket keluvchi bloklar soni).
Ogohlantirish. Bundan kelib chiqadiki, diskning maksimal hajmi (2³²-1)*512 = 2 Tbaytni tashkil etishi mumkin.
Fayl tugunida maksimal sakkiz ekstentli fayl to‘g‘risida ma’lumotni joylashtirish mumkin. Agar fayl ko‘proq ekstentga ega bo‘lsa, unda uning fayl tuguniga blok joylashuvi ko‘rsatkichi yoziladi (allocation block), u 40tagacha ekstentlar ko‘rsatkichini o‘z ichiga yoki unga o‘xshash blok daraxti katalogiga va boshqa bloklar joylashuviga yoziladi.
Shunday qilib, ikki darajali bloklar joylashuvi strukturasi 480 sektorlar to‘g‘risida ma’lumotni saqlashi mumkin, ular 7,68 Gbaytgacha bo‘lgan o‘lchamli fayllar bilan ishlashi mumkin. Amalda fayl o‘lchami 2 Gbaytdan oshmaydi.


2.9. Kataloglarning strukturasi va joylashuvi
Katalogni saqlash uchun disk markazida joylashgan chiziqlar (polosa) ishlatiladi. Bu chiziq directory band deb ataladi.
Agar u to‘liq to‘lgan bo‘lsa, HPFS fayl kataloglarini boshqa chiziqlarda joylashtirishni boshlaydi. Bu ma’lumotlar strukturasini disk markazida joylashuvi, o‘qish/yozish qurilmasi o‘z o‘rnini aniqlashga ketadigan o‘rtacha vaqtini keskin qisqartiradi. O‘qish/yozish qurilmasi diskning ixtiyoriy joyidan markzga siljishi uni chetga siljishiga nisbatan ikki barobar kam vaqtni talab etadi, qayerda FAT fayl tizimining ildiz katalogi joylashgan bo‘ladi. Faqat shuning o‘zi HPFS fayl tizimini FAT bilan taqqoslaganda yuqori ishlab chiqarish fayl tizimligini qo‘rsatadi. Shunga o‘xshash kamchilikni NTFS fayl tizimi bo‘yicha aytish mumkin va bu tizim o‘zining master file table uning o‘rtasida emas balki diskning muhitining boshida saqlaydi. Yuqori ko‘rsatkichli ishlab chiqarish HPFS ikkitalik daraxt ikkilanish saqlash va ma’lumot qidirish uchun faylning turar joyi.
HPFS tizimini yuqori ishlab chiqarishiga (Directory Band mantiqiy diskning o‘rtasida joylashtirishga nisbatan) katta ulushni faylar manzili to‘g‘risidagi ma’lumotlarni saqlash va qidirish bo‘yicha ikkilik daraxtlar balansi usulini qo‘llash ish beradi. Eslatib o‘tamiz, FAT fayl tizimida maxsus tartiblanmagan katalog chiziqlik strukturaga ega, shuning uchun fayl izlashda uni boshidan ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi.
HPFS da katalog strukturasi balansga ega yozuvli daraxtdan tashkil topadi va ular alfavit ro‘yxatida joylashadi.
Daraxt tarkibiga kiruvchi har bir yozuv o‘z ichiga quydagilarni oladi:

• 
  fayl atributi;
  
• 
  fayl tugunini belgilovchi ko‘rsatkich;
  
• 
  fayl yaratilishini ifodalovchi sana va vaqti haqida ma’lumot, unga oxirgi marotaba murojaat etgan va yangilanganlik to‘g‘risidagi vaqt va sana;
  
• 
  kengaytirilgan atributlarni o‘z ichiga olgan ma’lumotlar uzunligi to‘g‘risida axborot;
  
• 
  faylga murojaat etish hisoblagichi;
  
• 
  faylning nomi uzunligi to‘g‘risida ma’lumot;
  
• 
  faylning nomi;
  
• 
  boshqa ma’lumotlar.
  

HPFS fayl tizimi fayl izlaganda, katalogda faqat kerakli daraxtlarning ikkilangan shoxini ko‘radi (V-Tgee). Bunday usul katalogdagi barcha yozuvlarni ketma-ket o‘qishga nisbatan ko‘p marotaba samarali (FAT tizimida qo‘llaniladi).
Har bir blokning o‘lchami HPFS tizimida kataloglarida terminlarga ajratganda 2 Kbaytga teng. Faylni ko‘rsatuvchi yozuv o‘lchami, fayl nomining o‘lchamidan kelib chiqadi. Agar fayl nomi 13 baytni egallasa (8.3format uchun), unda 2 Kbaytli blok 40 tagacha fayl yozuvlarini o‘z ichiga olishi mumkin. Bloklar bir-biri bilan ro‘yxat asosida bog‘langan.