3-mavzu: talab, taklif va bozor munosabati reja

3-MAVZU: TALAB, TAKLIF VA BOZOR MUNOSABATI


REJA:

1. 
   Talab tushunchasi va talab qonuni.
   
2. 
   Taklif tushunchasi va taklif qonuni.
   
3. 
   Bozor muvozanati.
   

Talab, talab qonuni, taklif, taklif qonuni, bozor muvozanati, talab egri chizig'i, taklif egri chizig'i, vaqt omili

Talab tushunchasi va talab qonuni
Iste'molshilar malum bir vaqt mobaynida turli mavjud narxi ami hisobga olib, o'z did va xohishlariga qarab sotib olishlari mumkin bo'lgan tovarlardir. Talab turli mumkin bo'lgan narxlarda sotib olinishi mumkin bo'lgan tovarlarlaming miqdori hisoblanadi. Talabni chizmada osongina ifodalash mumkin. Chizmada berilgan chizma don harid qilayotgan oddiy haridorni ehtimoliy talabini akslantiradi. Chizma muayyan haridorni donning turli hil narxlari va shu narxlarni har birida haridor sotib olishi mumkin bo'lgan miqdorini orasidagi munosabatni aks ettiradi. Biz “sotib olishi mumkin bo'lgan” dedik chunki bozorda insonni sotish olishga xohishining o'zi yetarli bo lmaydi. Siz qimmatbaho televizor sotib olishni xohlashingiz mukin, ammo cho'ntakda pul bo'lmasa xohish xohishligicha qolib ketaveradi. Chizmadagi chizmaga ко'ran agar don narxi kilogrammi 5 dollar bo'Isa, haridor uni haftasiga 10 kilogrammdan sotish o’shishi mumkin. Agar u 4 dollardan bo'lganda, haftasiga 20 kilogrammdan olgan bo'lardi va hokazo. Qiizmadan don bozoridagi beshta muqobil narxlardan qay biri chindan ham mavjud bo'lishini ко'rib boliraydi. U narsa talab va taklifga bog'liq. Talabdagi tovar haridi yuzasidan sotuvchning rejalarining shunchaki bayon qilishidi. Aniqroq aytadigan bo'lsak, har bir narxda talab qilingan miqdorlar malum bir vaqt oralig'iga mutanosib bo'lishi kerak. Aytaylik, “haridor 1 kilogramm 5 dollar bo'lgandonni 10 dollardan sotib oladi” degan jumla manoga ega emas. Aytaylik, “haridor lkilogramm 10 dollar bo'lgan donni 5 dollardan sotib oladi” degan jumla manoga ega. Aniq vaqt berilgan bo'lmasada, biz ma'lum bir tovarga talab bormi yoki yo'qmi bilmaymiz.
Talab qonuni Talabning fundamental xarakteristikasi bunday: narx pasaysa, kerakli miqdor oshadi, narx ko'tarilsa, miqdor pasayadi. Qisqa qilib aytadigan bo'lsak, narx va miqdor orasida teskari munosabat bor. Iqtisodchilar bum talabning teskari munosabati deb ataydilar. Nazarda tutilgan tovar narxidan boshqa omili ar miqdorga ta'sir qiladi. Masalan, sotib olingan tufli miqdori nafaqat tuflining narxiga, balki boshqa turdagi tuflilaming narxlariga ham bog'liq bo'ladi. Bu holatda talab qonuni agar tuflining narxi ko'tarilsa, uning haridi kamayadi, yoki boshqa turdagi tuflilar narxlari o'zgarmasa, tuflining narxi baland bo'ladi deganidir. Qisqa qilib aytadigan bo'lsak, tuflining narxi o'sishi bilan, uning haridi pasayadi. Lekin, agar tuflining narxi va boshqa tuflilaming boshqa turlarining narxlari ko'tarilsa, haridorlar tuflidan ko'proq sotib olishadi. Nirna uchun talab va taklif orasida bunday teskari munosabat mavjud? Keling bu savolga uchta javobni ko'rib chiqamiz. Avvalambor, eng osonidan boshlaymiz: