3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Ҳақиқий иш ҳақи ҳисоби 
 
Малака 
даражаси 
М
д
Ишланган 
киши-соат 
миқдори
И 
Меҳнатга 
иштирок 
этиш ко-
эффици-
Баллар 
миқдори
Б 
(М
д
⋅
И
⋅
МИК)
Иш ҳақи 
фонди 
улуши, 
сўм.
Ҳақиқий 
иш ҳақи 
(Б
⋅
d) 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

209 
енти 
МИК 
d 
1,3 
180,5 
1,1 
285,1 
83,3 
23663 
2,5 
120,0 
0,9 
270 
83,3 
22491 
2,1 
160 
1,02 
342,4 
83,3 
28549 
Бу тизим бир хил малака даражасида, разрядда ИХФни 
тақсимлаш нисбатларини ўзгартиради. Бир ишчиларнинг иш ҳақиси 
ошиши, бошқаларники эса камайиши мумкин. Натижада ишчилар 
ўртасида иш ҳақини тақсимлашда ижтимоий адолат таъминланади, 
тарифли тизимда эса бунга эришиш мумкин эмас. 
Айтиб ўтиш лозимки, бозор иқтисодиёти шароитида ишнинг 
муҳим кўрсаткичи - маҳсулот ва хизматларни сотиш ҳажмидир. Шунинг 
учун сотиш ҳажми қанчалик кўп бўлса, корхона шунчалик самарали 
ишлайди ва иш ҳақи сотиш ҳажмига боғлиқ ҳолда ўзгартирилиши 
мумкин. Бу бошқарув ходимлари ва ёрдамчи ишчилар учун айниқса 
муҳим, чунки бу икки тоифадаги ишчилар маҳсулот ишлаб чиқариш 
ҳажмига унчалик узвий боғлиқ эмас. 
Бошқарув ходимлари иш ҳақини тўғирлашни тахминий 
шкаласи қуйидагича бўлиши мумкин (9.4.3-жадвал). 
9.4.3-жадвал. 
Иш ҳақини тўғирлаш шкаласи 
 
№ 
Лавозим 
Тўлов 
фоизи 
Эслатма 
1. 
Корхона директори 
1,5 
Сотиш ҳажмидан 
2. 
Ишлаб чиқариш бўйича 
директор ўринбосари 
80 
Директор учун ҳисобла-
надиган тўловидан 
3. 
Директорнинг 
моддий-
техник таъминот бўйича 
ўринбосари 
80 
Директор учун ҳисобла-
надиган тўловидан 
4. 
Бош бухгалтер 
80 
Директор учун ҳисобла-
надиган тўловидан 
5. 
Товар-моддий 
бойлик-
ларни ҳисобга олиш 
80 
Бош бухгалтерлар учун 
ҳисобланадиган тўловидан 
6. 
Бухгалтер-кассир 
80 
Бош 
бухгалтер 
учун 
ҳисобланадиган тўловидан 
7. 
Иқтисодчи 
75 
Директор учун ҳисобла-
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

210 
надиган тўловидан 
Кўриб чиқилган вариантда қатъий окладлар белгиланмайди, 
тўлов эса ҳар ой сотилган маҳсулот ҳажмига боғлиқ ҳолда 
ўзгартирилади. Тарифсиз иш ҳақи тизимининг бир тури шартнома 
тизими, яъни иш берувчи ва бажарувчи ўртасида маълум муддатга 
шартнома тузиш ҳисобланади. Шартномада меҳнат шарт-шароитлари, 
томонлар ҳуқуқ ва мажбуриятлари, иш тартиби, иш ҳақи даражаси, 
шунингдек шартноманинг амал қилиш муддати белгиланади. 
Шартномада тамонлардан бири шартномани бекор қилганда рўй 
бериши мумкин бўлгн оқибатлар ҳам баён этилади. Шартнома ҳам 
ишчининг корхонада ишлаш муддати (вақтбай иш ҳақи), ҳам ишчи 
маълум вақтда бажариши лозим бўлган муайян топшириқни (ишбай иш 
ҳақи) ўз ичига олиши мумкин. 
Шартнома тизимининг афзаллиги-корхонада ҳам ишчи, ҳам 
раҳбарлар ҳуқуқ ва мажбуриятларининг аниқ тақсимланишини 
таъминлайди ҳамда етарли даражада самарали ҳисобланади.