3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

 
Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича ягона 
тариф сеткаси 
 
Разряд 
Тариф 
коэффициенти 
Разряд 
Тариф 
коэффициенти 
0 
1,000 
12 
3,012 
1 
1,370 
13 
3,208 
2 
1,475 
14 
3,412 
3 
1,590 
15 
3,623 
4 
1,714 
16 
3,841 
5 
1,846 
17 
4,066 
6 
1,988 
18 
4,297 
7 
2,139 
19 
4,534 
8 
2,299 
20 
4,774 
9 
2,466 
21 
5,017 
10 
2,641 
22 
5,265 
11 
2,823 
Юқорида келтирилган меҳнатга ҳақ тўлашнинг ягона тариф 
сеткаси нодавлат секторидаги корхоналар учун тавсиявий характерга 
эга. Амалда нодавлат корхоналардаги ишчи-хизматчиларни меҳнатига 
ҳақ тўлашни асослаш, тўғри йўлга қўйиш, иш ҳақини рағбатлантирувчи 
омилга айлантириш мақсадида ўзлари мустақил равишда мавжуд 
имкониятлардан келиб чиқиб меҳнатга ҳақ тўлашнинг ягона тариф 
сеткасини ишлаб чиқадилар. Масалан, Самарқанд туманидаги Матлубот 
савдо 
акционерлик 
жамиятининг 
савдо 
ишлаб 
чиқариш 
корхоналаридаги ишчиларни иш ҳақини ҳисоблашда кундаги меҳнатга 
ҳақ тўлашнинг ягона тариф сеткаси ишлаб чиқарилган ва қўланилмоқда. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

206 
Меҳнатга 
ҳақ тўлаш 
разрядлари 
Бошланғич разрядга 
нисбатан тариф 
коэффициентлари 
Меҳнатга 
ҳақ тўлаш 
разрядлари 
Бошланғич разрядга 
нисбатан тариф 
коэффициентлари 
0 
1,00 
12 
2,32 
1 
1,51 
13 
2,42 
2 
1,55 
14 
2,54 
3 
1,60 
15 
2,66 
4 
1,65 
16 
2,80 
5 
1,71 
17 
2,96 
6 
1,78 
18 
3,13 
7 
1,86 
19 
3,31 
8 
1,94 
20 
3,51 
9 
2,03 
21 
3,73 
10 
2,12 
22 
3,97 
11 
2,22 
Вақтбай иш ҳақи икки тизимга эга: оддий вақтбай ва вақтбай 
мукофотлаш. 
Оддий вақтбай тизимда ишчининг иш ҳақи И

мазкур разрядли 
ишчининг соатбай (кунбай) тариф ставкасини И
с
мазкур даврда 
ишланган вақтга кўпайтириш йўли билан топилади, яъни И

=И
с
⋅
t
ишчи.
Ойбай меҳнат тўловида ишчининг вақтбай иш ҳақи қуйидаги формула 
бўйича аниқланади: 
И
оҳ
И
ҳ
= —————— 
t’
иш
⋅t
иш.соат.ҳақ
Бу ерда: И
ох
- ойлик вақтбай иш ҳақи, сўм; 
t’
ишчи
- мазкур ойда график бўйича ишчи соатлар 
сони; 
t 
и.с.ҳ
- ишчи томонидан ҳақиқий ишланган соатлар 
миқдори. 
Раҳбарлар, мутахассислар ва хизматчилар учун лавозим 
окладлари тизими фойдаланилади. Лавозим оклади - эгалланган 
лавозимга мувофиқ белгиланган иш ҳақининг мутлоқ миқдори. У ёки бу 
тизимни қўллашни самарадорлигини ошириш учун таҳлилий ҳисоблар 
ўтказиш зарур. 
Тариф ва окладлар бўйича иш ҳақи тўлаш шароитида 
тенглаштиришдан воз кечиш, алоҳида ишчи ва барча жамоа 
манфаатлари ўртасидаги зиддиятни бартараф этиш мураккабдир. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

207 
Меҳнатни рағбатлантириш ва ташкил этишни мукаммаллаш-тиришнинг 
варианти ҳисобланган тарифсиз иш ҳақи тизимини кўриб чиқамиз. 
Бозор иқтисодига ўтиш шароитида бу тизим кўпгина корхоналарда 
қўлланилади. Мазкур тизим бўйича директордан ишчига барча 
ходимлар иш ҳақи иш ҳақи фонди (ИХФ)да ишчи улушини ифодалайди. 
Бу шароитларда ҳар бир ишчининг ҳақиқий иш ҳақи бир қатор 
омилларга боғлиқ: 
- ишчининг малака даражаси; 
- меҳнатда иштирок этиш коэффициенти (МИК); 
- ҳақиқий ишланган вақт. 
Корхона ишчисининг малака даражаси меҳнат жамоасининг 
барча аъзоларига белгиланади ва ўтган давр учун ишчининг ҳақиқий иш 
ҳақининг шу даврда корхонада вужудга келган минимал иш ҳақи 
даражасига нисбати сифатида аниқланади. Ҳозирги кунда ишлаб 
чиқариш корхоналари кўпинча бошқа давлатларда масалан, Россия 
федерациясида ишчиларни малака даражаси (иш ҳақини аниқлашда) 
аниқлаш ва уни рағбатлантиришга қаратилган малака даражаси тизими 
кенг қўлланилмоқда. 
Бунда барча ишчилар ишчининг малака даражаси ва турли 
касбдаги ишчиларга қўйилган талаблардан келиб чиққан ҳолда ўнта 
малакавий гуруҳлар бўйича тақсимланади (9.4.1-жадвал). 
Малакали даражалари тизими малакали меҳнатни моддий 
рағбатлантириш учун кенг имкониятлар яратади.
Ишчининг малака даражаси унинг меҳнат фаолияти мобайнида 
ошиши мумкин. Мутахассис ёки ишчини мос малакавий гуруҳга 
киритиш тўғрисидаги масалани Меҳнат жамоаси қўмитаси ёки раҳбар 
тамонидан тайинланган махсус “Аттестация” комиссияси ҳал қилади, 
яъни коэффициент белгилайди. 
9.4.1-жадвал