3. tashkilot uchun firibchilik oqibatlari

4.17 Dam olish kunlari
Yuqorida aytib o'tganimizdek, firibgarliklarni yashirish qiyin. Shu sababli, barcha xodimlar ta'tildan to'liq foydalanishni talab qilish orqali ta'til siyosatini amalga oshirish muhim ichki nazorat hisoblanadi.


4.18 Ishga qabul qilish siyosati
Kadrlar siyosati korporativ madaniyatni rivojlantirish va firibgarlikning oldini olishda muhim rol o'ynaydi. Ariza beruvchilar tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlar va ma'lumotnomalarni tekshirish kabi aniq jarayonlar insofsiz xodimlarni tayinlash va ishga qabul qilish xavfini kamaytirishi mumkin.


4.19 Kompyuter xavfsizligi
Bu haqda 18-bobda batafsil yoritiladi. Biroq, yuqoridagi nazorat vositalarining ko'pchiligi (kirishni boshqarish, vazifalarni ajratish, avtorizatsiya va h.k.) qo'llaniladi.


4.20 Rahbar va xodimlarning mas'uliyati

Rahbarlar va xodimlar firibgarlikni aniqlashda o'z mas'uliyatini bilishlari kerak. Firibgarlikni aniqlash, shuningdek, qonunbuzarliklar haqida xabar berish uchun mavjud ma'lumotlarga ega bo'lish orqali ham yordam beradi.

Agar firibgarlik aniqlansa, aniqlashda ishtirok etayotgan har bir kishi o'z mas'uliyatini bilishi muhimdir.

(a) Operatsion menejerlar kichik firibgarlik belgilaridan ehtiyot bo'lishlari kerak, shuningdek, xodimlar tomonidan bajarilgan ishlarni ko'rib chiqishlari va xodimlar nima qilayotganidan xabardor bo'lishlari kerak.
(b) Moliya bo’limi xodimlari buxgalteriya hisobi ma'lumotlaridagi g'ayrioddiy elementlar yoki tendentsiyalardan va to'liq bo'lmagan moliyaviy ma'lumotlardan ehtiyot bo'lishlari kerak.
(c) Xodimlar norozilik yoki past ma'naviyat belgilaridan ehtiyot bo'lishlari kerak va (agar iloji bo'lsa) birgalikda ishlaydigan xodimlar o'rtasidagi yaqin shaxsiy munosabatlardan xabardor bo'lishlari kerak.
(d) Ichki audit xodimlari tizimlar va boshqaruv vositalarini har tomonlama ko'rib chiqish uchun mas'uldirlar. Yillik auditorlik ishiga parallel ravishda kutilmagan tashriflar kabi bir martalik tadbirlar o'tkazilishi mumkin.
(e) tashqi auditor o'z auditini rejalashtirishda firibgarlik kompaniya hisobiga jiddiy ta'sir ko'rsatishi xavfini baholashi kerak. Ular rahbariyatni firibgarlikka aloqadorlikda gumon qilmasalar, barcha firibgarlik holatlari haqida ma'lumot berishlari shart. Tashqi auditorlar buxgalteriya hisobi va ichki nazorat tizimidagi har qanday jiddiy kamchiliklar haqida rahbariyatga hisobot berishlari kerak.
(f) Ijrochi bo'lmagan direktorlar yuqori rahbariyat tomonidan yomon niyat belgilari mavjud bo'lganda harakat qilishlari kerak. Taftish komissiyasi tashkilotning firibgarlikning oldini olish faoliyatini ko'rib chiqishi va har qanday shubhali masalalar haqida direktorlar kengashiga xabar berishi kerak.


4.20.1 Firibgarlik bo’limi xodimi
Ko'pgina yirik tashkilotlar firibgarlik bo'yicha tergovni boshlash va nazorat qilish, firibgarlikka qarshi kurashish rejasini amalga oshirish va har qanday keyingi harakatlar uchun mas'ul bo'lgan firibgarlik bo’limi xodimini tayinlaydilar. Firibgarlikka qarshi kurashuvchi xodim xodimlar bilan maxfiy gaplasha olishi va yuqori rahbariyat bilan maslahatlashmasdan maslahat berishi kerak.