4-Mavzu: Borliq (ontologiya) va rivojlanish falsafasi Reja

Turli falsafiy ta’limotlarda dunyoning birligi va uning kelib chiqishiga nisbatan yondashuvlar
MONIZM- «monizm» (yunon. monos – bitta, yagona) Dunyo narsalar va hodisalar rang-barangligi bir substansiyadan iborat.
DUALIZM. (lot. dualis – ikki yoqlama) Birinchi asos sifatida ikkita substansiya olingan falsafiy yondashuv (DEKART)
PLYURALIZM «Plyuralizm» (lot. – ko‘plik, ko‘p xillik, ko‘p sonlik) dunyoning negizida ikkita emas, balki undan ko‘proq mohiyat borligini tan oluvchi ta’limot.(Leybnes monadalari)
MATERIALISTIK MONIZM
Monizm-dunyo yagona va uzviy, u azaldan moddiy, dunyoning birligi zamirida ayni shu moddiylik yotadi
IDEALISTIK MONIZM
materiya har qanday borliqning boqiy mavjudligi, yo‘q bo‘lmasligi va birinchi asosiga ega bo‘lgan qandaydir ideal narsa
MODDIY
MA’NAVIY
MODDIY
NOMODDIY
BORLIQNING NAMOYON BO‘LISHI
TABIAT BORLIG‘I
JAMIYAT BORLIG‘I
INSON BORLIG‘I
OBYEKTIVLASHGAN
INDIVIDUALLASHGAN
Asl tabiiy borliq
Inson tomonidan yaratilgan tabiiy borliq
VIRTUAL BORLIQ
Sekundiga
300 mingdan oshsa
BORLIQNING ASOSIY SHAKLLARI:
Moddiy borliq – tabiat va atrof olamdagi moddiy (masofa, massa, hajm, zichlikka ega bo‘lgan) jismlar, narsalar, hodisalarning mavjudligi
Ideal borliq – idealning mustaqil reallik sifatida individuallashgan ruhiy borliq va ob’ektivlashgan (individdan tashqaridagi) ruhiy borliq ko‘rinishida mavjudligi
Ijtimoiy borliq – insonning jamiyatda borligi va jamiyatning borligi (hayotning mavjudligi, rivojlanishi)
Inson borlig‘i – insonning moddiy va ruhiy (ideal) birligi sifatida mavjudligi, insonning o‘z-o‘zicha borligi va uning moddiy dunyoda borligi
Noumenal borliq (“noumen” – so‘zi, “o‘z-o‘zicha”) – uni tashqaridan kim Kuzatayotganoigi anglashidan qat’iy nazar real mavjud borli;