4-mavzu. Buxgalteriya balansi

Aktiv = Passiv , 
bunda, passiv - xususiy kapital va majburiyatlardan iborat.
 
Aktivlar = Xususiy kapital + Majburiyatlar 
Bu tenglik buxgalteriya hisobining fundamental asosi bo‘lib hisoblanadi. 
Buxgalteriya balansining turlari. Korxonalar tomonidan tuziladigan buxgalteriya 
balansini turli belgilari bo‘yicha tasniflash mumkin. Masalan, tuzilgan sanasiga qarab, 
ma’lumotlarni jamlash hajmiga qarab, sub’ektlarni moliyalashtirilishiga qarab, tartibga solib 
turuvchi schyotlarning qoldiqlarini hisobga olinganligiga qarab va boshqa belgilari bo‘yicha 
(2.2.-rasmga qarang). 
Balansning bir qancha turlari mavjud: 
 joriy balans – har oy yoki chorakda tuziladi; 
 yillik balans – yil yakuni bo‘yicha tuziladi; 
 kirish balansi – yangi tuzilgan korxona tomonidan birinchi marta tuziladigan balans; 
 tugatish balansi – korxona tugatilishida tuziladigan oxirgi balansi; 
 yig‘ma balans – vazirlik, idora, kontsernlar tomonidan alohida tuzilgan balanslarni 
umumlashtirish natijasida tuziladi; 
 umumlashgan (konsolidatsiyalashgan) balans – alohida balansga ega bo‘lgan, iqtisodiy 
jihatdan bir-biri bilan bog‘liq bo‘lgan yuridik shaxslarning balansini bosh korxona 
tomonidan umumlashtirish natijasida tuziladigan balans; 

---

 balans-brutto (ital. brutto - qo‘pol) «Asosiy vositalarning eskirishi», «Nomoddiy 
aktivlarning amortizatsiyasi», «Savdo ustamasi», va «SHubhali qarzlar bo‘yicha 
rezervlar» kontraktiv schyotlarini o‘zida qamrab turuvchi balans; 
 balans-netto (ital. netto - sof) «Asosiy vositalarning eskirishi», «Nomoddiy aktivlarning 
amortizatsiyasi», «Savdo ustamasi», va «SHubhali qarzlar bo‘yicha rezervlar» 
kontraktiv schyotlardan holi bo‘lgan balans. 
SHunday qilib, brutto balansda asosiy vositalar balansning aktivda, ularning eskirishi 
passivida aks etiriladi. Netto balansda esa, bu moddalar faqat balansning aktiv qismida aks 
ettirilib, asosiy vositaning qoldiq qiymati (asosiy vositaning boshlang‘ich qiymatidan eskirish 
summasini ayrib tashlash natijasida) aniqlanadi va balans valyutasiga qo‘shiladi. 
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga 
mos keladigan balans-netto shakli tuziladi.