4-mavzu. O’rta asrlar iqtisodiy qarashlari. Merkantilizm iqtisodiy ta’limoti

Jamg’armalar jiddiy to’siklarsiz investiciyalarga aylanishi uchun nima kilish kerak?

J.M. Keyns klassiklarning tejamkorlik, joriy iste`moldan o’zini tiyish iqtisodiy o’sishning asosi degan tushunchasini inkor etadi va asosiy e`tiborni «tejamkorlik uddaburonliksiz bo’lishi mumkin emas», «tejamkorlik uddaburonlikdan oshib ketishi bilanok, u oxirgisining jonlanishiga halakit beradi» degan koidaga karatdi. Xaqiqatan ham, Jamg’armalarning ko’payishi investiciyalarning kupayishidan ustun bulishi bilan boglik bo’lgan iqtisodiy rivojlanish ertami-kechmi tuxtaydi: samarali talab yalpi taklifdan orkada koladi va ortikcha ishlab chiqarish vujudga keladi.

J.M. Keyns buyicha, Jamg’arma va investiciyalar, yangi klassiklar xisoblaganlaridek, moliya bozorida avtomatik tarzda tenglashmaydi. Jamg’armalar va investiciyalar dinamikasi xar xil omillarga boglik buladi. Jamg’armalar daromad o’sish iga karab kupayib boradi. İnvesticiyalar kapital quyilmalaridan keladigan foydaga va foiz stavkasiga boglik. Bu bilan J.M. Keyns bozor tizimining eng zaif buginini kursatib beradi: investor iqtisodiyotda kelajakda buladigan vaziyatni muljallab karor kabul kiladi, jamgaruvchi . qo’lga kiritilgan daromad darajasidan kelib chikkan xolda, ya`ni iqtisodiyotning avvalgi xolatiga karab ish yuritadi.

Jamg’arma mikdori foiz stavkasiga karab emas, balki yalpi daromadning o’sish iga karab o’zgarib turadi.

İnvesticiyalar xajmi, J.M. Keyns buyicha, kapital kuyilmalaridan keladigan daromad mikdoriga yoki ularning me`yorli unumdorligiga va foiz me`yoriga boglik buladi (kutiladigan daromad kancha yukori va foiz stavkasi kancha past bulsa, kredit olish va investiciyalar xajmini kupaytirish shuncha foydali). Tadbirkorlar kapital kuyilmasining me`yorli foydaliligi foiz me`yoridan pasayib ketmaguncha investiciyalar jarayonini davom ettiradilar. Agar foiz me`yori yukori bulsa, Jamg’arma egalari o’z mablaglarini investiciyalarga, kapital kuyilmasiga sarflamaydilar. Negaki pulni karzga berish, obligaciyalarni sotib olish yuli bilan ancha oson daromad topishi mumkin.

J.M. Keyns investiciyalarning kupayishi bilan milliy daromadning kupayishi urtasidagi bogliklikni taxlil kildi. Uning kursatib berishicha, investiciyalarning kupayishi milliy daromadning o’sish iga olib keladi va u kuyidagi formula kurinishida ifodalanadi: