4-Mavzu; Suzishda startdan chiqish va burilishlarni o‘rgatish. Suzish texnikasini takomillashtirish va o‘rgatishda maxsus sport mashqlari. Ko‘krakda kroll va chalqancha kroll, delfin, brass usulida suzish texnikasini o‘rgatish

Burilishlar

Ko‘krakda krol usulida suzishda qo‘lni basseyn devoriga tegizmasdan burilish hamma vaqt oyoqlarni tegizish bilan bajariladi. Buning uchun suzuvchi basseyn devoriga yetishga, taxminan, 1,5 m qolganida, nafas oladi va keyin oldindagi qo‘li bilan eshishning birinchi yarmini bajaradi. Bu paytda ikkinchi qo‘li tana yonida uzatilgan holatda turadi. Eshishning ikkinchi yarmi yelka kamarini yuqoriga ko‘tarish paytiga to‘g‘ri keladi. Eshish oxirida ikkala qo‘l gorizontal holatga keladi, tana esa ko‘ndalang o‘qi atrofida aylana boshlarkan, basseyn devoriga yaqinlashadi. Suzuvchi aylanishni davom ettira turib, oyoqlarini tizzadan bukadi va aylanish to‘sig‘iga yaqinlashadi. Shundan so‘ng oyoqlar tizzadan hamda chanoq-son bo‘g‘imlaridan biroz yozilib, oyoqlar panjasi bilan basseyn devoriga tiraladi va shu zahotiyoq depsinib, olg‘a harakat boshlaydi. Suzuvchi oyoq-qo‘llari, tanasi bilan sirg‘anib borarkan, to‘g‘ri holatga kirganida, buralib, oldin yonboshiga, keyin ko‘kragiga ag‘darilib oladi va suzish harakatlarini boshlaydi.

FINA qaroriga binoan, 1965-yil 1-aprelda suzish sporti federatsiyasi qaror chiqarib, shu qarorga asosan, erkin usulda suzish musobaqalarida gavdaning istalgan qismi bilan, istalgan holatda, istalgancha devorga teginish, tayanish, depsinishga ruxsat etildi. Albatta, bu erkinlik suzuvchi sportchilar uchun qo‘l keldi. Shundan boshlab, ular erkin harakatlar bilan o‘zlariga ma’qul bo‘lgan, mashq mobaynida o‘zlari orttirgan ko‘nikmalar bilan buriladigan va shu bilan vaqtni burilishdan biroz tejash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Ko‘krakda va chalqancha krol usulida burilish
Chalqancha krol usulida suzishdagi burilish. Bu usulda suzishdagi burilish ko‘krakda krol usulida suzishdagiga qaraganda birmuncha farq qiladi. Ya’ni bunda basseyn devoriga tegish va so‘ng burilib olish chalqancha yotgan holatda bajariladi. Shu tufayli ham burilishlarning qaysi usuli qo‘llanilmasin, tana oldinga-orqa o‘qlari atrofida aylanishi kerak.
Suzishning bu usulida burilish ham ochiq va yopiq burilishlarga nisbatan farq qiladi.
Ochiq burilish. Ochiq burilishning basseyn devoriga yaqinlashib kelish bosqichida suzuvchi burilish nuqtasidan 5 metr oldinga, 1,5–2 m baland qilib osib qo‘yilgan bayroqchalarga nazar tashlab kelishi kerak. Demak, burilish uchun mo‘ljal bayroqchalardir.
Suzuvchi, odatda, burilishga tayyorgarlik ko‘ra boshlaganda, ya’ni oxirgi eshish bilan bir paytda chuqur nafas oladi. Qo‘lni devorga tirsakdan bukib, suv sathidan pastga burilish tomoniga ozgina yo‘naltiradi, ikkinchi qo‘li esa bu paytda eshishdan to‘xtab son yonida qoladi, shu vaqtda nafas chiqariladi. Nafas olish bilan nafas chiqarish oralig‘idagi harakatlarga e’tibor berish zarur.
Aylanish. Aylanish bosqichi, odatda, qaysi qo‘l devorga tegsa, shu tomonga harakatlanish bilan boshlanadi. Ya’ni suzuvchining qo‘li devorga tekkach, u g‘ujanak holatini oladi, oyoqlar tizza bo‘gimidan suv sathiga chiqib, yon tomonga harakat qiladi. Devordan qo‘l panja bilan devorni siltab itaradi, son yonidagi qo‘l esa tanaga qarata eshish bilan, unga aylanishga yordam beradi. Shu vaqtda aylanishning birinchi yarmi tugaydi. Ikkinchi yarmida devordagi qo‘l undan uzilib, oldinga harakat qiladi va nafas olinadi. Oyoqlar bo‘lsa bir-biriga parallel holatda panjalari bilan devorga tiraladi. Bu paytda qo‘llar uzatilib, uchlari birlashtirilgan bo‘ladi.
Depsinish, odatda, oyoq panjalari devorga tegishi bilan bajariladi va startdan so‘ng sakrashdagi kabi, sirg‘anish va suvdan chiqish harakatlari boshlanadi (Biz bu harakatlar haqida yuqorida aytib o‘tdik).