4 reja kirish asosiy qism

27 
 
Imitatsion modellarni turli belgilariga qarab, turlicha sinflash mumkin. Ammo 
ularning birortasi ham talabga to‘la javob bera olmaydi. Imitatsion modellarning 
ayrim vakillarini keltirib o‘tamiz:
- statik (masalan, ob’ektning ko‘ndalang kesimi) va dinamik (vaqtga bog‘liq 
qatorlar);
- deterministik va stoxastik;
- diskret va uzluksiz;
- tabiiy, analogli, simvolik (belgili).
Imitatsion modellarni real ob’ektning maketi yoki aniq modelidan tortib to 
abstrakt matematik modelgacha bo‘lgan uzluksiz spektr ko‘rinishida tasavur qilish 
mumkin.
Analogli modellar bo‘lib real ob’ektning xususiyatlari hulqi o‘xshash (analog) 
bo‘lgan boshqa ob’ektning xususiyati bilan almashtiriladigan modellar tushuniladi. 
Bu xolda ham olingan natijalarni o‘rganilayotgan ob’ekt ga xam taaluuqli bo‘ladi 
deb xisoblanadi. Namuna sifatida analogli EHM larni olish mumkin. Grafiklar 
xam analogli modelga misol bo‘lishi mumkin. Bu xolda masofa ob’ektning vaqt, 
muddat, birlik miqdori kabi xarakteristikalarini ifodalaydi.
Inson va mashinalarga bog‘liq bo‘lgan komponentalar qatnashgan 
modellarni boshqaruv o‘yinlari (boshqaruv, xarbiy, rejalash) modellari deb ataladi. 
Bu modellarda inson xisoblash mashinasidan kelayotgan ma’lumotlar bilan o‘zaro 
aloqada bo‘ladi. U ma’lumotlar asosida qandaydir qarorlarni qabul qiladi. bu 
qarorlar maxsus ko‘rinishgda yana xxisoblash mashinasiga kiritiladi.
Belgili (matematik) modellarda jarayon yoki sistema haqidagi ma’lumotlar 
belgilar ko‘rinishida ifodalanadi. Misol sifatida differensial tenglamamalar 
sistemasini olish mumkin. Belgili model masalalarni abstrakt ideallashtirish dan 
iborat bo‘ladi.
Murakkab sistemalarni modellashtirishda tadqiqotchi bir nechta modellardan 
foydalnishi mumkin. Ko‘pincha sistemali ilmiy izlanishlarda bir sistemaning bir 
nechta modeliniqurish mumkin bo‘ladi. Tadqiqotchi muammoning mohiyatini 

---