4 reja kirish asosiy qism

42 
 
modellashtiramiz. Bu erda ikki momentni nazarda tutish kerak bo‘ladi. 
Birinchidan, sintez uchun tanlab olingan kism yoki elementlar to‘g‘ri tanlangan 
bo‘lishi lozim. Ikkinchidan, ularning o‘zaro munosabatlari to‘g‘ri ifodalangan 
bo‘lishi kerak. Bu amallar analiz, soddalashtirish va abstraksiyalash jarayoni 
bo‘lib, o‘rganilayotgan sistema ishini approksimssiya qiluvchi modelni qurishga 
yordam beradi va biz real sistemani emas, balki uning modelini optimallashtiramiz. 
Biz qurgan model va real sistema o‘rtasidagi o‘zaro aloqaning mavjudligi va 
mosligi masalasi analiz, abstraksiya va sintez ishlarini qay darajada amalga 
oshirilganligiga bog‘liq bo‘ladi. 
 
5-§. IMITATSION MODELLARGA QO‘YILADIGAN TALABLAR. 
 
Borliq olamning kichik bir uchastkasi xam to‘liq ifodalash, inson tomonidan 
tushunish uchun etarlicha murakkab xisoblanadi. Deyarli barcha muammoli 
vaziyatlar o‘ta murakkab bo‘lib, cheksiz sondagi ma’lumotlar, o‘zgaruvchilar, 
parametrlar va munosabatlarni qamrab olishi mumkin. Model qurishga xarkat qilar 
ekanmiz, biz unga cheksiz faktlarni kiritishimiz, katta vaqt sarf qilishimiz 
mumkin. Misol tariqasida, qo‘lga qog‘oz olib, xat yozish masalasini ko‘raylik. 
Buning uchun qog‘ozning kimyoviy tarkibi, qalam grafiti va o‘chirgichning turi, 
xavo namligini qog‘ozga ta’siri, qog‘ozga ishqalanish kuchi kabi ma’lumotlarni 
to‘plashga to‘g‘ri kelar edi. Ammo bu vaziyatda bizni faqat jo‘natiladigan xat 
qiziqtiradi va yuqorida keltirilgan ma’lumotlarning birortasi ham bu masalaga 
aloqasi bo‘lmaydi. Demak, biz o‘rganilayotgan ob’ektga xos bo‘lgan real 
ma’lumotlarning kattagina qismini tashlab yuborishimiz mumkin. SHuning uchun 
ayta olamizki, barcha modellar real olamning soddalashtirilgan ifodasi yoki 
abstraksiyadir. Agar ular korrekt bajarilgan bo‘lsa, real vaziyatning aksi asliga 
yaqinlashtirilgan bo‘ladi.
Modelning u ifodalayotgan ob’ekt bilan o‘xshashligi izomorfizm deb ataladi. 
Model ikkita shartni qanoatlantirishi lozim. Birinchidan, model va u ifodalayotgan 

---