49- ma’ruza radiochastota kuchaytirgichlari haqida umumiy tushunchalar

Diodli chastota o‘zgartirgichlar

Diodli chastota o‘zgartgichning sxemasi 8.5-rasmda ko‘rsatilgan. Uning

ekvivalent sxemasi 8.6-rasmda ko‘rsatilgan.

8.5-rasm.

8.6-rasm.
Sxemadagi g va S lar yarim o‘tkazgichli diodning elektron kovak o‘tish joyidagi o‘tkaizuvchanlik va sig‘im. Ls va rs lar esa o‘tkazgichsimlar ulanadigan joydagi qarshilik va induktivik. So diodni ushlab turuvchi unsurning sig‘imi. O‘ta Yuqori chastotada . Ls va rs larning qiymatlari deyarli kisikdir. SHu sabab o‘ta Yuqori chastotalarda ularni e’tibordan tashqarida qoldirish mumkin.
O‘zgartgichlar diod xarakteristikasining egri chizikli qismida ishlashligi uchun geterodinni kuchlanishi signal kuchlanishidan kata bo‘lishligi kerak. SHu sababli, o‘tkazuvchanlik g va sig‘im S lar signal kuchlanishiga emas, balki geterodni kuchlanishiga nisbatan o‘zgaradi. Agarda geterodni kuchlanishini U_g = U_mgcos(wgt) desak, o‘tkazuvchanlik g (+) va sig‘im S larning u kuchlanishga nisbatan o‘zgarishi quyidagicha bo‘ladi.
CHastota o‘zgartgichlarida diodlarni ishlash holati ikki ko‘rinishda bo‘ladi. Ular quyidagidir;
1.Geterodin kuchlanishi to‘g‘ri tokning chiziqli qismida o‘zgaradi. Uning bir qismigina teskari tok qismiga o‘tishi mumkin. Bunday holatlarda kichik sig‘imli diodlar ishlatilsa bo‘ladi. Asosiy vazifa shu egri chiziqli rezistov diodga yuklatilganligi uchun bunday o‘zgartgichlarni rezistiv chastota o‘zgartgichlari deb ataladi.
2. Diodlarga manfiy aralashtirish kuchlanishi berilganligi uchun geterodinning kuchlanishi asosan xarakteristikaning manfiy nohiyasida o‘zgaradi, o‘zgartgichlarda sig‘imi katta bo‘lgan diodlar ishlatiladi. Bunday o‘zgartgichlarni sig‘imli o‘zgartgichlar deb ataladi.
8.7 – rasmda rezistiv chastota o‘zgartgichning sxemasi ko‘rsatilgan.

8.7-rasm.
Sxemada L1, C1 rezonans konturi. U kirish signal manbasi vazifasini
bajaradi. L2, S2 chiqish konturi, g2 o‘zidan keladigan zanjirning kirish o‘tkazuvchanligi.
8.8 –rasmda diodli balans chastota o‘zgartgichlarining sxemalari ko‘rsatilgan.
8.8,a-rasmda diod D1 va D2 larga geterodin kuchlanishi bir xilda faza bilan ta’sir etadi. Signal kuchlanishi esa transformator orqali qarama-qarshi fazada ta’sir etadi. Signal kuchlanishi har bir elkalarga qarama- qarshi fazada ta’sir etayotganligi tufayli oraliq chastota toklari ham bir-birlaridan ma’lum fazaga siljigan bo‘ladi. transformator Tr2 ning birlamchi chulg‘amlaridagi oklar fazalari jihatidan qarama-qarshi bo‘lganligi tufayli, chiqimdagi kuchlanish ham ularning ayirmasiga mutanosibdir. Tok va larning o‘zaro ayirmasi orqali chastota bo‘yicha tarkibiy tashkil etuvchisi o‘zaro mos tushadi. chiqimdagi kuchlanish esa u tashkil etuvchilarning yig‘indisi orqali topiladi. Xuddi shu paytda geterodin kuchlanishi diodlarinng elkalariga bir xil fazalar orqali ta’sir etadi. SHunday ekan, geterodin kuchlanishi Ug va for chastotali signal kuchlanishlarining o‘zaro qo‘shilishi natijasida hosil bo‘lgan tok I1 va I2 larning fazalari bir xil bo‘ladi. Zanjir simmetrik bo‘lganda ular o‘zaro yoyishib ketadi. Natijada ularning ta’siri bhosil bo‘ladigan kuchlanish chiqimda bo‘lmaydi.
8.8,b rasmdagi sxema kirishi uning chikishi bilan almashtirilganda xam jarayon yukoridagicha kechadi.
8.8,b rasmda kursatilgan sxemada kirish va geterodin kuchlanishlari diod D1 va D2 va tarnsformatorning ikkilamchi chulg‘amining yarmisidan tashkil topgan ko‘prikchaning diognallariga ta’sir etadi. Tok i1 va i2 larning tashkil etuvchilari kirish va chiqish konturlari ulangan ko‘prikning diagonalidan o‘tmaydi. Ular diodlar orqali oqib berk yo‘l hosil qiladi.
SHu sababdan geterodin kuchlanishi kirish va chiqish zanjirlariga o‘z ta’sirini ko‘rsata olmaydi.



8.8-rasm.
CHastotasi o‘zgartiriladigan signal kuchlanishi diod D1 va D2 larga fazalari jihatidan bir xil ulanadi. Diodlar bir-birlari bilan qarama-qarshi ulanganliklari uchun kuchlanishlar, go‘yo qarama-qarshi bo‘ladi.
Tok I1 va I2 lar rasmda ko‘rsatilganidek yo‘naladi. Ular transformatorning birlamchi chulg‘amlaridan oqib o‘tib, u toklarning yig‘indisiga mutanosib bo‘lgan kuchlanish hosil qiladi.