5-ma’ruza Mavzu: Xotira va uning turlari. Asosiy xotira va uning umumiy strukturasi. Tashqi xotira va uning turlari. Reja

DVD5 - sig’imi 4,7 Gbayt; bu bir qavatli yoziladigan bir tomonlama disk (bir tomonlama CD-ROM ga o’xshash, lekin yozuvi zichlashtirilgan);
DVD9 - sig’imi 8,5 Gbayt; bu bir qavatli yoziladigan bir tomonlama diskdir; yuqori qavati lazer nuri uchun yarim shaffof - pastki qavatidan o’qish birinchisidan to’lqin uzunligi bilan farq qiladigan ikkinchi lazer bilan bajariladi;
DVD10 -sig’imi 9,4 Gbayt; bu bir qavatli yoziladigan ikki tomonlama diskdir;
DVD18 - sig’imi 17 Gbayt; bu ikki qavatli yoziladigan ikki tomonlama diskdir.
Ularda еng yuqori o’qish tezligi hozircha 1400 Kbayt/s dan oshmaydi. Tayyor mahsulot sifatida hozir faqat bir tomonlama o’qiydigan diskovodlar chiqarilmoqda, DVD10 va DVD18 disklarini ishlatganda ularni qo’lda teskarisiga aylantirishga to’g’ri keladi.
Qayta yoziladigan disklarga kelsak (DVD-RAM va DVD-R), ularning 2,6-9,4 Gbayt sig’imli birinchi modellari bozorda 1997 yil oxirida paydo bo’ldi.
Optik disklarning asosiy afzalliklari:

• 
  yig’uvchilarni almashinishi va kovaktligi (ixchamligi);
  
• 
  katta ma’lumot sig’imi;
  
• 
  CD va o’qish-yozish kallaklarining yuqori ishonchliligi va ko’pga chidashi (50 yil);
  
• 
  kirlanishlarga va silkinishlarga kichik sezgirligi (MDY larga nisbatan);
  
• 
  еlektromagnit maydonlarga sezgirmaslik.
  

Optik disklar uchun asosiy lokal interfeyslar bo’lib EIDE va SCSI interfeyslari xizmat qiladi.
Vinchesterlar kompyuterning ichida joylashgan bo'lib, uning hajmi bir necha Gbaytgacha boradi. Vinchester deganda silindrsimon shaklidagi maxsus germetik idishga joylashtirilgan bir o'qqa mustahkamlangan ustma-ust joylashgan disklarning majmuini tushuniladi. Kompyuter ichida birdaniga bir necha vinchesterlar joylashishi ham mumkin.
Qattiq diskni(vinchester, HDD), kompyuterning asosiy xotirasi deyish mumkin. Bu qurilma kompyuterga bevosita ATA yoki SATA
porti orqali ulanadi. Hajmi ham xar hil bo'ladi(250 Gb, 500 Gb, 1 Tb, 2Tb,..). Hajmi qanchalik katta bo'lsa, narxi ham shunchalik qimmat hisoblanadi. Undan tashqari ma'lumotlarni o'qish va yozish tezligi ham narxiga ta'sir qiladi. Bu xotira turiga yana tashqi qattiq disklar ham kiradi. Ular USB port orqali ulanadi va kompyuterdan elektr manbai oladi. Bu turi katta hajmdagi ma'lumotlarni olib yurish uchun ishlatiladi.
Vinchester nomi ostidagi qattiq magnit disklardagi yig’uvchilar (KMDY) SHK larda keng tarqilishgan. Vinchester atamasi sig’imi 16 Mbayt ( IBM, 1973 yil ) bo’lgan qattiq disk birinchi modelining jargonli nomidan kelib chiqqan bo’lib, u har biri 30 ta sektordan iborat 30 ta yo’lkaga еgadir, bu ma’lum bo’lgan «Vinchester» ov miltig’ini «30/30» kalibri bilan aynan mos keladi. Bu yig’uvchilarda bitga yoki bir nechta qattiq disklar bo’lib, ular alyuminiy yoki keramika qotishmasidan tayyorlangan va feppilok bilan qorlangan, germetik yorik korrusga o’qish-yozish magnit kallagi bloki joylashtirilgandir. Bu yig’uvchi-larning sirini olinmaydigan konstrukciya hisobiga еrishiladigan o’ta yuqori yozish zichligi tufayli bir necha rning megabaytgacha yetadi; ular tezkorliligi ham ЕMDY ga nisbatan jiddiy darajada juda yuqoridir.
1997 yildagi еng katta qiymatlar:

• 
  sig’imi 9000 Mbayt (1997 yilga sig’im standarti - 1200 Mbayt);
  
• 
  aylanish tezligi -8000 ayl/min;
  
• 
  murojaat qilish vaqti — 5 ms;
  
• 
  transferi - 17 bayt/s.
  

Qattiq disk juda rang-barangdir. Disk diametri ko’rincha 3,5" (89 mm) , lekin boshqalari ham bordir, xususan 5,25" (133 mm) va 1,8" (45 mm) ham bor. Diskovodning еng ko’p tarqalgan korpusining balandligi stol usti SHKlarda-25 mm, mashina-serverlarda-41 mm, ixcham SHK larda-12 mm va b.

Zamonaviy vinchesterlarda zonali yozish usuli ishlatila boshlandi. Bu holatda diskning butun yuzasi bir nechta zonalarga bo’linadi, shu bilan birga sektorlarning tashqi zonalariga ichkisiga nisbatan ko’proq qiymatlar joylashadi. Bu, xususan, qattiq disklarning sig’imini taxminan 30 % oshirish imkonini beradi.
O’z tarkibiga yo’lkalarni va sektorlarni olgan disk strukturasini magnit tashuvchida tasvirlash uchun unda fizik, yoki past darajali formatlash deb ataladigan jarayon bajarilishi kerak (rhysical, yoki low-level formatting). Bu jarayonni bajarish paytida nazoratchi tashuvchiga xizmatchi ma’lumotni yozadi, u sektorda disk cilindrlarini belgilashni aniqlaydi va ularni nomerlaydi. Rast darajali formatlash diskni ishlatish jarayonida buzuq sektorlarga murojaat qilishni inkor qilish uchun ularni markirovka qilib ham chiqadi.
Maksimal sig’im va qiymatlarni uzatish tezligi yig’uvchi ishlaydigan interfeysga bog’liqdir (diskli interfeyslar oldingi raragrafda ko’rib chiqilgan). Standart aylanish tezligi masalan, EIDE interfeysi uchun — 3600, 4500 va 5400 ayl/min.
Protsessorning disklar bilan ma’lumotlar almashish tezligini oshirish uchun qattiq diskni kеshlash kerak, disklar uchun kеsh xotira asosiy xotira uchun kеshning funkcional vazifasi kabi vazifaga еgadir, ya’ni diskka yozilayotgan yoki undan o’qilayotgan ma’lumotlarni qisqa vaqt saqlash uchun tez harakatlanadigan xotira buferi bo’lib xizmat qiladi. Kеsh-xotira diskovodga nisbatan sozlangan bo’lishi mumkin, tezkor xotirada dasturli yo’l bilan yaratilishi ham mumkin (masalan, Microsoft Smartdriv drayveri bilan). Protsessorning disk kеsh-xotirasi bilan ma’lumotlarni almashish tezligi 100 Mbayt/s ga etishi mumkin.
Yaqin kunda Samsung kompaniyasi toʻrt liniyali qattiq disklarni ishlab chiqarmoqda. Spin Point TP80, Spin Point PL 40, Spin Point V80 va Spin Point VL40. P80 va VL 40 seriyasi platin aylanish tezligi 7200 ob/min, V80 va VL40seriyasidagi disklar aylanishi 5400 ob/min. Pl40 va VL40 seriyali disklar past profelli, ularning konstruktsiyasida bitta disk va bitta kallak ishlatiladi. Harxil xarakteristikali texnika va katta sigʻimli xotiraga saqlashi, koʻplab foydalanuvchilarni qondiradi. Hamma modellarda 80Gbaytli keng yozuvchi plastina qoʻllaniladi.
Ilk bor yechiladigan qattiq disklar ma’lumotlarni saqlash havfsiz-ligini oshirish uchun turli xil tashkilotlarda, hamda davlat tashkilotlarida foydalanilgan. Ish so‘ngida bunday disk yechib olingan va seyflarda saqlangan edi. Bugungi kunda faqatgina ayrim, kattas hisoblash uskunalar mavgud bo‘lgan, ofislarda ularning og‘irligi jihatidan yengillashtirilgan
talqinlardan, ma’lumotni uzatish vositasi sifatida foydalanilmoqda.
M isol uchun, tashqi qattiq diskning ommabob modelidan birini ko‘rob chiqamiz va Seagate ST3400801CB-RK (USB 2.0 и IEEE 1394a intefeysli va 400 Gbaytli tashqi to‘plovchi) rezerv nusxa oluvchini imkoniyatlari bilan tanishamiz. Tashqi disk uchun 400 Гбайт - hajmi xozircha har doimgidik emas, ikkita USB 2.0 va FireWire.interfeyslar mavjud.