5-мавзу. Бошқарув ҳисобида бюджетлаштириш Режа

Бюджетларнинг роли
Бюджетлар хар бир ташкилотда турлича роль ўйнайди.Қуйида кўп корхоналарда бюджетларнинг роли қандай бўлиши мумкинлиги келтирилган.
Рухсат олиш
Бюджет маъқуллангандан кейин у рахбарлар томонидан маблағларни бюджет доирасида сарфлашга берилган рухсат эмас, балки бюджетни сарфлашга берилган Рух-сат сифатида қаралади, акс холда келаси йили бюджетга тўғри муносабат билди-рилмасдан, аксинча, молиявий йил охирида шу йил учун ажратилган пул маблаглари сарфланиб бўлиниши керак деган фикр юзага келиши мумкин.
Режалаштириш
Бюджетни тузиш тизими ташкилот ичида қисқа муддатли режалаштиришга тақ-симланган расмий ёндашувдир. Хар бир бошлиқ учун ўз масъулияти доирасига муво-фиқ режалаштирувчи асоси мавжуд бўлади. Бюджет тузиш тизими бўлмаган ташки-лотларда режалаштириш бўлиши лозим бўлган барча бўлимларга таъсир қилувчи муқобил тизим бўлишини тасаввур қилиш қийин.
Прогноз қилиш
Бир ёки икки йилни қамраб олган бюджетлар кейинги даврларга прогноз тузиш учун асосни акс эттиради. Масалан, беш йиллик лойихани бахолаш ўтказилаётганда маълумотлар бюджетлардан олиниши мумкин ва қолган уч йилга прогнозни тузиш учун ишлатилиши мумкин.
Бундай ёндашувнинг хавфи шундаки, агар бюджет нотўғри тузилган бўлса, у холда бюджет даври ташқарида бўлган экстраполяция хам нотўғри бўлиши мумкин ва шунга кўра лойиханинг молиявий тахлили хам асоссиз бўлиб қолади.
Коммуникация и координация
Бюджет тузиш тизими ташкилотда яхши алоқа ва координацияни таъминлайди. Вазифалар, стратегиялар ва сиёсат хақидаги маълумотлар юқори рахбариятга маълум қилиниши ва ташкилотдаги барча индивидуал сметалар умумий бюджет тузиш мақ-садида координация қилиниши лозим.
Мотивация
Маъқулланган бюджетлар алохида рахбарлар учун стимул бўлиб қолиши лозим, бу эса ўз навбатида узоқ муддатли мақсадларни амалга оширишда ташкилотга ёрдам беради.
Фаолият кўрсаткичларини бахолаш
Бюджетни хақиқий натижалар билан солиштириш жараёни ўзида энг умумий йўлни акс эттиради ва у оркали доимий асосда алохида рахбарлар фаолияти бахола-нади. Қай тарзда бахоланиш ўтказилаётгани ва қай тарзда оғишлар кўриб чиқилаёт-ганига қараб келгусида алохида рахбарларнинг хулк-атворига таъсир қилиниши мум-кин.
Бюджетларнинг турли роли хамма нарсани бир вақтнинг ўзида қамраб олмайди, ва уларнинг баъзи бири бошқаларга қараганда унчалик мухим бўлмаслиги мумкин. Бу хар бир ташкилотнинг хусусиятидан ва ишлаб чиқариш фаолиятига боғлиқ. Баъзи бир томонлари бир бирига зид бўлиши хам мумкин.