5-Mavzu. Neft konlarini ishlatishni loyihalashtirishning gidrodinamik asoslari

Chegara tashqarisiga suv haydaladigan tizimlar
Chegara tashqarisiga suv haydashda oluvchi 
quduqlar neftgazlilik chegarasi ichkarisida, 
haydovchi quduqlar esa tashqarisida 
joylashtiriladi. Oluvchi quduqlarning qatori 5 
tadan oshganda konning markaziy qismi 
chegara tashqarisiga suv haydashdan kam 
ta'sirlanadi, qatlam bosimi tusha boshlaydi va 
erigan gaz rejimi rivojlanadi.
4-rasm.
1 - haydovchi quduqlar;
2 - oluvchi quduqlar;
3 - neft qatlami;
4 - neftlilikning tashqi chegarasi;
5 - neftlilikning ichki chegarasi.

---

Chegara ichiga suv haydaladigan tizimlar
Ishlashning qatorli tizimlari quyidagilarga bo'linadi: bir qatorli, uch qatorli, besh qatorli 
tizimlar
(5- а,b,v -rasmlar).
1 - neftlilik chegarasi;
2 - oluvchi quduqlar;
3 - haydovchi quduqlar;

---

Quduqlar maydon bo'ylab joylashgan ishlash tizimlari
Quduqlarning ko'proq ishlatiladigan joylashish tizimlari 
6.a-rasm- besh nuqtali; 6.b-rasm - yetti nuqtali; 6.v-rasm- to'qqiz nuqtali. (6-rasm).

---

3. Neftli konlarni ishlatish tizimi
✓ Neftli o’zgarmas konturli burchaklarini ishlashda quduqlarni maydon burchaklari bo’yicha bir
xil setkali qilib joylashtiriladi.
✓ Quduqlarni orasida masofani geologik texnik sharoitlar va ekologik maqsadlarda bog’liq bo’lgan
holda tekshiriladi. Neftli uyumlarda suv taranglik rejimida quduqlar qatorida massivga parallel
xarakatlanuvchi qilib joylashtiriladilar, gaznaporli rejasida gazliftli konturiga paralel qilib va
donalar rejasida suvlilik konturga paralel joylashtiriladi. Har bir uyumdagi qatorlar orasidagi
masofa doimiy yoki qatordan qatorga o’zgartirish mumkin.
✓ Qatordagi quduqdar orasidagi masofa xamma qatorlar uchun bir xil yoki xar bir qator uchun
aloxida bo’lishi mumkin.
✓ Ishlanadigan maydondagi quduqlar setkasi joylashishiga qarab soniga qarab uyumdan ishlash
muddatiga bog’lik xar bir maydonda qabul qilinadigan masofaga qarab shtanga quduqlar soniga
joylashtirish mumkin.
✓ Shuning uchun quduq joylashtirish sxemasining tashishi va maydonga ularning sonini aniqlash
neft konlarni ishlatishning asosiy vazifasidir oldinlar quduqlar orasidan masofa xech qanday
asossiz olinardi.
✓ Boshqacha aytganda har bir quduqga 0,4 da 3 gektorga qatlam maydonni to’gri kelardi.

---

❑
Keyingi tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki Baku va Brozniy konlarda qabul qilingan
setkalar maydonni tig’iz joylashgan. Bu yerdan qazib olingan neftni ham
quduqlar soni bilan qazib olish mumkin edi.
❑ Hozirgi vaqtda quduqlar orasidagi optiminal masofa gidrodinamik xisoblash
koniga gelogik tuzilish yordamida aniqlaydilar, maydondagi quduqlar setkasi
zichlik gektorga foydalaniladi va bu bir quduqga to’gri masalan; quduqlar
orasidagi masofa 100m bo’lganda zichlik birga teng, neft uyumlarni ishlashidа
uning tempi va burgilash tartibida katta ahamiyatga ega.
❑ Quduqni ishlatish qismi tempiga qarab yoppasiga va sekinlashtirilgan
sistemasida bir necha yil ichidа uyum burg’ilash tartibi bo’yicha ishlashning
zichlanuvi tartibi va sudraluvchi sistemaga ajratiladi.
❑ Suv taranglik rejimida avval tashqi neftli kontur bo’yicha birinchi qator quduqlar
burgulanadi. Keyin qatlam ko’tarilishi bo’yicha yuqori quduqlar burgilanadi.
Gazonapor rejimida gazli konturdan birinchi qator quduqlar burg’ilanadi keyin
esa keyingi qatorlar, qatlam tushish bo’yicha pastga burgilanadi.

---

❖ Neftli qatlamlarning ishlashi ratsional sistemasini xarakterlovchi asosiy faktori
bo’lib va u ma`lum vaqt ichida qatlamdan olingan neft miqdori bilan aniqlandi.
❖ Uyumdagi qatlam energiyasi zaxiralarini tabiiy sharoitda aniqlash neft
olishning yuqori tempini ta`minlamaydi. Shuning uchun so’ngich napor rejimi
qo’llaniladi va qatlamga suv haydaladi, qatlam bosimi bir xil saqlanadi.
❖ Qatlamga suv yoki gaz xaydash ishlash tartibini loyixalashdagi joyiga tasiridan
biridir. Bundan tashqari neft uyumiga so’ngish ta`sir ko’rsatish metodlari bilan
xam ishlash mumkin.
❖ Tabiatda har xil neft uyumlari o’zgaradi ularning o’lchash va quvvati yotish
chukurligi neft saqlaydigan jinslarning geologik xususiyatlari, qatlamdagi gaz
va suv tartibi har xil, shuning uchun ularning hammasi uchun umumiy ishlash
tartibini berish mumkin emas. Har xil qatlam uyum uchun aloxida usulni
qo’llash kerak.

---