5. Mavzu: Sodda psixik jarayonlar Reja

fantaziyalar namoyon bo„ladi. SHirin xayol deb, odatda, «shirin orzular»,
ushalmaydigan umidlar, haqiqiy voqelikni o„rnini bosadigan shakllarga aytiladi.
SHirin xayol surish – o„ylab topilgan, voqeiy bo„lmagan hayotda yashash, demak.
Bu eskapizm – voqelikdan orzular va xayollar olamiga g„arq bo„lish bilan bog„liq.
Ilmiy faoliyatda xayolning boshqa shakli – faraziy tajribadan keng
foydalaniladi. Murakkabligi yoki hajmi yuzasidan real sharoitlarda amalga oshirib
bo„lmaydigan ba‟zi bir jarayonlarda olimlar o„zlarining ijodkorlik xayollarini
yordamga chaqiradilar. Uning yordamida, masalan, fizik-olim miyasida voqea yoki
jarayonni, unga mukammal sharoitlarni yaratgan holda amalga oshiradi. Buyuk A.
Eynshteyn shu usul bilan bizning borliq geometriyasi haqidagi tasavvurlarimizni
o„zgartirib yuboradigan umumiy nisbiylik nazariyasini kashf etgan. Faqat faraziy
tajriba Galileyga jismlarning vakuumda tushishining to„g„ri qonunini ishlab
chiqish imkonini berdi. Fan «qora tuynuklar» haqidagi tajribaga asoslangan
ma‟lumotlarga ega emas, lekin faraziy tajriba bu erda ham ularning dinamikasini
tushuntirib beruvchi modelini yaratishga yordam berdi.
Хаёл турлари
Ирода кучи даражасига кўра
Фаоллик даражасига кўра
ихтиёрий
ихтиёрсиз
фаол
суст
Ижодий
яратувчи орзу
Орзу
Уйқу
Мудраш
ҳолати
1. Rasm. Xayol turlari.
Xayol jarayonlari - Xayol jarayonlari insonning tajribasi va bilim doirasi,
shuningdek o‟tmish tajribalari bilan belgilanadi.

---

Agglyutinatsiya – «elimlash» degan ma‟noni bildirib, unda turli qismlarni
bitta qilib yangi obraz yaratiladi. Masalan: yalmog‟iz kampir, suv parisi, kentavr,
ssfinks obrazlari va boshqalar.