5-mavzu: tarbiya jarayonining shakllari va metodlari reja

Dunyoqarashning funksiyalari. Dunyoqarash bir qator muhim ijtimoiy funksiyalarni bajaradi: ta’lim funksiyasi shundan iboratki, ilmiy dunyoqarash insonga tabiat va jamiyat dunyosini tushuntirib beradi; ravshan ongni shakllantiradi; metodologiya, voqelikni anglashning dastlabki falsafiy tamoyillari va usullari to‘plami; insonni ma’naviy va qadriyat yo‘nalishlari tizimi bilan boyitadi; dunyoqarashning tarbiyaviy funksiyasi qabul qilingan qarashlar va e’tiqodlar kishidan ma’lum ma’naviy-irodaviy fazilatlarni va voqelikka estetik munosabatni shakllantirishni talab qilishi natijasida amalga oshiriladi; rivojlanayotgan funksiya shundan iboratki, dunyoqarash mazmunini fikrlashning faol faoliyatiga singdirishning ichki ruhiy ishi; dunyoqarashning tashkiliy funksiyasi odamlarning amaliy faoliyatida boshlang‘ich pozitsiyasi ekanligi bilan namoyon bo‘ladi; Ijtimoiy rivojlanish qonuniyatlarini bilishga asoslangan ilmiy dunyoqarashning prognostik funksiyasi tendensiyalarni ilmiy, nazariy va amaliy tushunishda va hozirgi zamonda kelajakni yaratish g‘oyalarini ilgari surishda namoyon bo‘ladi.⁴
5. Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish jarayoni. Dunyoqarashni shakllantirish bir qator psixologik va pedagogik shartlarni amalga oshirishni talab qiladi. Birinchi bosqichda o‘quvchilarning dunyoqarashini shakllantirishda har bir o‘quv fanining maktabning umumiy tizimidagi o‘rnini aniqlash muhimdir; ob’ektlararo aloqalarni o‘rnatish; o‘qituvchi rahbarligida talabalar o‘rtasida o‘quv materiallarini chuqur va uzoq muddatli o‘zlashtirish asosida, sinfdan tashqari va mustaqil ishlarda shakllanishi mumkin bo‘lgan asosiy falsafiy, ijtimoiy-siyosiy va axloqiy g‘oyalarni ta’kidlab o‘ting. Ikkinchi bosqichda o‘qituvchi ajratilgan g‘oyalarni tushunadi va ularni mantiqiy va haqiqiy munosabatlarda murakkablashadigan bosqichlarga ajratadi; o‘quv fanlarini o‘rganish davomida ularni ketma-ket joylashtiradi. Uchinchi bosqichda o‘qituvchi faktlar, hodisalar, hodisalarni tahlil qilishda talabalar tomonidan ularni tushunish imkoniyatlarini hisobga olgan holda dunyoqarash xulosalarini guruhlaydi; mavzu, bo‘lim doirasidagi naqshlarni aniqlashda; butun mavzuni o‘rganish jarayonida. To‘rtinchi bosqichda o‘rganilgan materialdan kelib chiqadigan dunyoqarash xulosalarini mavzu bo‘yicha taqsimlash va ularni dars rejalarida aks ettirish, talabalarning mustaqil ishlashlari uchun berilgan topshiriqlarda. Beshinchi bosqichda o‘qituvchi talabalarning bilim faoliyati usullarini, o‘quvchilarni o‘qitish, ularning dunyoqarashi asoslarini shakllantirishni nazorat qila oladigan o‘qitish usullari va shakllarini belgilaydi.
Dunyoqarashni shakllantirish mezonlari. Dunyoqarashni shakllantirishning eng keng tarqalgan mezonlari: ilmiy bilimlarning chuqurligi; voqelikni dialektik talqin qilish qobiliyati rivojlangan; ijtimoiy faoliyatning namoyon bo‘lishi, ijtimoiy qat’iyat, hayotdagi ideallarning timsoliga e’tibor qaratish.