6-ma`ruza mashg`uloti. Mavzu: O’qituvchi kasbiy faoliyatida pedagogik nizolar va ziddiyatlar. Ularni bartaraf etishning pedagogik-psixologik talqini. Ma`ruza mashg`uloti rejasi

Ikkinchi tur nizolar barcha jamoada uchrashi mumkin bo’lgani kabi, o’qituvchilar jamoasida ham “qalami o’tkir yozuvchilar”, yo’q joyda muammo yasovchi janjalkashlar hisobiga vujudga keladi. Soxta obro’ ketidan quvgan bunday “ilg’or o’qituvchilar” o’zlarining shikoyatlari va do’q-po’pisalari bilan jamoadagi sog’lom muhitni buzish asosida nizoli vaziyatlarning tug’ilishiga sababchi bo’ladi. Bunday o’qituvchilar o’quvchilar va ota-onalar bilan ham chiqisha olmaydi. O’zlarining shaxsiy manfaatlari va g’arazli niyatlarini asoslash uchun har-xil muammoli vaziyatlar keltirib chiqaradi va nizolarning avj olishiga sababchi bo’ladi
Uchinchi tur nizolar hech kim bilan ishi yo’q, hech kimga qo’shilmaydigan xodimlar hisobiga vujudga keladi. Bular o’zlarini ko’rib ko’rmaslikka , eshitib eshitmaslikka, bila turib bilmaslikka olishadi. Bir og’iz ogoh, tanbeh yoki jo’yali maslahatdan o’zlarini tiyishadi. Hatto shaxsiy haq-huquqlari uchun ham kurashmaydi. “Sabrning tagi oltin” deb yuraverishadi. Ijtimoiy passiv shaxslar jamiyat uchun illat hisoblanadi. Ayniqsa pedagogik faoliyatda oz sonda uchrasada bunday shaxslar tasadifiy hisoblanadi. Chunki pedagogik nizolarning etilishi va gazak olishida pedagogik e’tiborsizlik ham sabab bo’ladi.
To’rtinchi tur nizolar urush va mehnat faxriylari, keksa, kasalmand, homilador, himoyaga muhtoj, nogiron va nafaqadagi hodimlarning haq-huquqlarini poymol qilinishi yoki ularga e’tiborsizlik hamda bepisandlik bilan qaralish oqibatida kelib chiqadi.
Bolaning xatti-harakatlariga to'g'ri munosabati, o'qituvchi vaziyatni o'z nazorati ostiga oladi va buyurtmani tiklaydi. Hisob-kitoblarni qondirish, harakat ko'pincha xatolarga olib keladi, talabalarning sub'ektivligidan tortib to o'qituvchidan noroziligini keltirib chiqaradi, keyin pedagogik vaziyat mojaroga olib keladi.
V.A. Suxomlinskiy, maktabdagi mojarolar haqida yozadi: o'qituvchi va ota-onalar o'rtasidagi nizo, o'qituvchi va ota-onalar o'rtasidagi ziddiyat maktabning katta muammosi. Ko'pincha o'qituvchilar bolaga adolatsiz deb o'ylaydi . Bola haqida o'ylang - va hech qanday ziddiyat bo'lmaydi. Mojarolarning oldini olish qobiliyati o'qituvchining pedagogik donolikining tarkibiy qismlaridan biridir, balki o'qituvchilar nafaqat himoya qiladi, balki jamoaning ta'lim kuchini ham yaratadi. "
Pedagogik faoliyatdagi mojarolar uzoq vaqt davomida o'qituvchi va talabalar o'rtasidagi munosabatlar tizimini buzadi, o'qituvchidan chuqur stressli holat, ularning ishidan noroziligini keltirib chiqaradi. Bu holat, bu holatda pedagogik ishda muvaffaqiyat talabalarning xatti-harakati, talabalarning "mehr-murabbiyi" dan qaramlikning holatiga bog'liq degan ongdan kuchayadi.
Pedagogik nizolarning ba'zi xususiyatlari. Ularning orasida quyidagicha qayd etilishi mumkin:
O'qituvchining vaziyatning pedagogik jihatdan to'g'ri hal qilish uchun pedagogik jihatdan to'g'ri javobgarlik: Maktab odamlar o'rtasidagi munosabatlarning ijtimoiy normalarini o'zlashtirish jamiyatining modelidir;
Mojaro ishtirokchilari mojarolardagi turli xil xatti-harakatlarga qaraganda har xil ijtimoiy maqomga ega (o'qituvchilar-talabalar);
Ishtirokchilarning yoshi va hayotiy tajribasi o'rtasidagi farq mojarodagi pozitsiyalarini ko'paytiradi, ularni hal qilishda xatolar uchun boshqacha javobgarlikni keltirib chiqaradi;
Tadbirlarni turlicha tushunish va ishtirokchilarning sabablari (ustoz ko'zlari »va« talaba ko'zlari »turlicha ko'radi), shuning uchun siz bolaning tajribalarining chuqurligini tushunish doim ham oson emas. Shogird - uning his-tuyg'ularini engish uchun ongga bo'ysunadi;
Mojaroda boshqa talabalar ishtirok etish, ishtirokchilarga guvohlardan kelib chiqadi va mojaro ta'lim mazmunini va ular uchun ta'lim mazmunini oladi;
Mojaroda o'qituvchining kasbiy pozitsiyasi uni rezolyutsiyada va birinchi navbatda talaba manfaatlarini rasmiy shaxs sifatida taqdim etishga majbur qiladi;
Mojaroni hal qilishda biron bir o'qituvchining xatosi boshqa talabalarga kiritilgan yangi vaziyatlar va nizolarni keltirib chiqaradi;
Pedagogik faoliyatdagi mojaro muvaffaqiyatli hal qilinishiga to'sqinlik qilish osonroq.
Qo'shma tadbirlar ishtirokchilari o'rtasidagi qarama-qarshiliklarning aksi - bu shaxslararo to'qnashuvdir. Bu bir vaqtning o'zida o'zaro eksklyuziv yoki erishib bo'lmaydigan maqsadlarga intilib yoki ularning munosabatlaridagi nomuvofiq maqsadlar va normalarni jalb qilgan odamlarning o'zaro ta'siri aylanishining ma'lum bir holatini anglatadi.
Pedagogik vaziyatda mojaro oqimining uchta bosqichini ajratish mumkin:
fazasi - vaziyat bo'yicha ishtirokchilardan biri tomonidan ijtimoiy qimmatli odatlar va qiymatlarni aniq buzgan holda keskin boshlang'ich boshlang'ich;
fazasi - nizolarning oxiri yoki mazmunidan raqibning javobi;
birinchi bosqichda ikki xil yo'nalishdagi keng miqyos va qadriyatlarning keng miqyosli norma va qadriyatlarning keng miqyosli va qadriyatlardagi nisbatan tez va tub o'zgarishlar - ilgari belgilangan munosabatlarni takomillashtirish yoki yomonlashishi.