6 маъруза. Табиий сувларнинг сифат курсаткичи Режа: Сувнинг сифат кўрсаткичлари. Табиий сувларнинг сифатини баҳолаш

Сувнинг муҳит кўрсаткичи ва температураси.
Маиший ва ичимлик сувларнинг рH=6,5-9,5 га тенг бўлиши керак. Табиий сув манбаларининг pH-и шу чегарада сақланиб туради.
Табиий сувларнинг температураси 0^о-дан 25^оC-гача бўлиши мумкин. Сувнинг температураси намуна олинаётган вақтда термометр ёрдамида ўлчанади.
Ичимлик сувнинг температураси 7-15^оC атрофида бўлиши керак.


Қуруқ қолдиқ. Сувдаги органик ва анорганик ҳамда коллоид бирикмаларнинг умумий миқдори билан белгиланади. Қуруқ қолдиқ таркибига сувдаги эриган газлар, 100^о дан паст ҳароратда парчаланадиган НСО^-₃ иони ва NH₃ бирикмаси каби моддалар кирмайди. Сувдаги қуруқ қолдиқ миқдорини аниқлаш учун қоғаз фильтр орқали фильтрланган сув (фильтрат)ни 110^оС да буғлантириб, ҳосил бўлган қолдиқни 110^оС да доимий оғирликда қолгунча қуритгич печларда қуритилиб, сўнг тортилади.
Минерал қолдиқ деганда, сув таркибидаги барча катионлар ва анионлар ҳамда Аl₂ О₃ , Fе₂ О₃, SiО₂ каби оксидларнинг умумий миқдори тушунилади ва мг/л, ёки г/т бирлигида ўлчанади. Минерал қолдиқ миқдори қуйидагича ифодаланади:
C_Ca²⁺ +C_Mg²⁺ +C_Na²⁺ +C_HCO^-₊ +C_SO^2-₄ +C_Cl^- +C_NO^-₃ +C_H2SiO3 +C_Al2O3 + C_Fe2O3 мг/л. бу ерда С-юқоридаги ион ва бирикмаларнинг концентрацияси, мг/л .
Умумий қаттиқлик. (Қ_УМ),сув таркибидаги Са²⁺ ва Мg²⁺ катионлари бирикмаларининг умумий концентрацияси билан тавсифланади. Сувнинг умумий қаттиқлиги техникада асосий кўрсаткичлардан ҳисобланади. Шу сабабли сув қаттиқлиги ИЭСларида сув тозалаш технологиясини белгилашда муҳим роль ўйнайди. Сувнинг умумий қаттиқлиги /,Қум/: карбонатли (Қк) карбонатсиз /Кнк/, магнийли /Қмд/ ва кальцийли /Қса/ қаттиқликларга бўлинади ва ҳар литридаги миқдори мг-экв ёки г-экв бирлигида ўлчанади. Карбонатли қаттиқлиги сувдаги Са²⁺ ва Мg²⁺ катионларнинг карбонатли / ва / ҳамда бикарбонатли / / бирикмалари концентрацияси билан тавсифланади.
Карбонатсиз қаттиқлиги эса шу катионларнинг сувдаги сульфатли ( ), хлоридли / /, нитратли / /ҳамда силикатли / / бирикмалари концентрацияси билан тавсифланади. Сувнинг карбонатсиз қаттиқлигини топиш учун унинг умумий қаттиқлигидан карбонатли қаттиқлиги айрилади. Қнк=Қум-Қк. Агар сувдаги бикорбанат ионларининг концентрацияси умумий қаттиқлигидан кичик бўлса, карбонатли қаттиқлик қуйидагича ифода қилинади.

бу ерда сувдаги ионларнинг концентрацияси, мг/л, 61, 02- нинг эквивалент оғирлиги.
Кальцийли ва магнийли қаттиқлик сувдаги катионларининг концентрацияси билан белгиланади.
Бу катионларнинг сувдаги мг/лда ифодаланган миқдорини мг.экв/л да ифодалаш учун шу мг/л даги қийматини уларнинг эквивалент оғирлигига
бўлиш керак.
бу ерда C_Cа²⁺ ва С_Mg²⁺ сувдаги ва катионларининг концентрацияси, мг/л, 20, 04; 12, 16 –кальций ва магний катионларининг эквивалент оғирлиги.
Агар 1 литр сув таркибидаги катион ва анионларнинг мг-экв миқдори қуйидаги тартибда бўлса, масалан:
C_Ca²⁺=3, C_Mg²⁺=1, C_Na²⁺=1, C_HCO^-₃=3, C_SO^2-₄=1 ва бундай сувларда K_YM=4, К_HCO^-₃=3, K_Mg =1, K_k =3, K_HK=2 мг-экв бўлади. Табиий сувларда қаттиқлик ҳар хил миқдорда бўлганлиги сабабли уларни қуйидагича тавсифлаш мумкин: агар сувнинг ҳар литрида мг-экв бўлса, бундай сувлар юмшоқ сувлар, мг-экв оралиғида бўлса, қаттиқлиги ўртача, мг-экв оралиғида бўлган сувларнинг қаттиқлиги ўртачадан юқори ва ниҳоят мг-экв бўлган сувлар қаттиқлиги жуда юқори деб аталади.