6-mavzu. Grafika va Orfografiya haqida ma’lumot


Download 0.61 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/16
Sana13.02.2023
Hajmi0.61 Mb.
#1193709
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
6-amaliy

Fonematik prinsip. Bu prinsipga ko„ra harflar so„z tarkibidagi tovushlar 
talaffuziga emas, balki fonemalarga moslab yoziladi, ya‟ni yozuvda so„z tarkibidagi 
fonemaning talaffuzi emas, asli hisobga olinadi: obod>obot, ozod>ozot, 
mazkur>maskur, fan>pan, fasl>pasl, fabrika>pabrika, harf>harp kabi. 
Morfologik prinsip. Bu prinsipga ko„ra so„z va uning qismlari qanday 
talaffuz qilinishidan qat‟i nazar asliga ko„ra yoziladi: ayt+di>aytti, ket+di>ketti, 
borib+di>boripti, 
chop+di>chopti, 
ish+ga>ishka, 
ket+gan>ketkan, 
ket+guncha>ketkuncha, zavod+dan>zavottan, ko‘p+dan>ko‘ptan kabi. 


Tarixiy–an’anaviy prinsip. Bu prinsipga ko„ra so„z va uning qismlari tarixda 
qanday yozib kelingan bo„lsa, hozir ham shunday yoziladi. So„zlarning tarixiy 
an‟anaviy printsipda yozilishidan ko„proq uslubiy maqsadlarda foydalaniladi: 
kelgin||kelgil, kelar||kelur, kelarmi||kelarmu, u||ul, bilan||ila kabi. 
Etimologik yoki grafik prinsip. Bu prinsipga ko„ra o„zlashma so„zlar qaysi 
xalqning tilidan yoki grafiksidan olingan bo„lsa, o„sha qadimgi etimologik yoki 
grafik holatni saqlagan holda yoziladi: ma’no, she’r, a’lo, muammo, mojaro, 
fabrika, aeroport, stansiya, telegramma, fotoelement kabi. 
 
30- mashq. Matnni o„qing. Ajratib ko„rsatilgan. so„zlarning orfografiyaning 
qaysi prinsipiga ko„ra yozilganligini tushuntirib bering.
-Janob ustod, - murojaat etdi Behzod. Sherning bo‘ynidanzanjirlar uzildimi? 
Navoiy “yalt” etib qaradi. Keyin kulimsirab dedi: - Haydar aytdimi sizga? U 
yigitning ko‘ngli g„oyat beg„ubordir. 
6. Haydar ishontirdiki, - dedi Behzod, - u yolg„iz menga so„zlangan. Men u 
rasmni ko‘rmoqqa mushtoqmen. Qachon ko‘rsatursiz
7. Meniki bamisoli bolalarning chizmakashligidek bir narsa... – dedi Navoiy 
qo„lini silkib. 
8. Zanjirband 
sher 
o„z 
asoratchilariga 
qarshi 
yana 
ham 

Download 0.61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling