6-mavzu. Marketing tizimida narx siyosati

M
in
g 
so’
m
 

---

 
 800 
 
 
 600 
 
 
 
 
 
 
Jami xarajatlar 
 
 
 
 400 
 
 
 
 
 
 
Doimiy xarajatlar 
 
 
 
 200 
 
 
 
0 
 
 
 
10
20
30 
40 50 
36-chizma. Zararsizlik va maqsadli foyda tahlili usuli bo’yicha narxni aniqlash 
Bunday narxda zararsizlikni ta'minlash uchun korxona eng kamida 30000 tovar birligini 
sotishi kerak. Shuncha miqdordagi tovar birligining har birini 20 so’mdan sotib, korxona 600000 
so’m tushumga ega bo’ladi. Ana shu ko’rsatkich zararsizlik nuqtasiga mos keladi. Maqsad qilib 
qo’yilgan foydaga erishish uchun korxona sotish hajmini oshirishi zarur. Bizning misolimiz 
bo’yicha korxona 200 ming so’m foyda olishi uchun eng kamida 50 ming tovar birligini sotishga 
erishishi kerak bo’ladi. 
Talabga asoslangan usul. Ko’pchilik hollarda korxonalar narxlashtirishning asosiy omili 
xarajatlar emas, balki tovarning iste'molchilar tomonidan xaridor sifatida qabul qilinishi, ya'ni 
tovarning xaridor xohlaydigan foydaliligidadir deb biladilar. Demak, narx bu holda tovarning 
qiymat jihatidan muhimligiga muvofiq kelishi kerak. Aslida ham har bir xaridor u yoki bu 
tovarni xarid qilar ekan, u xayolan xarid qilingan tovarning narxini uning foydaliligi bilan 
taqqoslab ko’radi. 
Tovarning foydaliligi asosida narxlashtirish usulidan foydalanadigan korxona 
iste'molchilar ongida shu korxonaning tovariga raqobat qilayotgan tovarlar haqida ham qanday 
tasavvur mavjudligini bilishlari talab etiladi. Bu erda iste'molchilarning bitta tovar uchun har xil 
sharoitlarda qancha pul to’lashga tayyor ekanliklarini bilish ham muhim hisoblanadi. 
Agar sotuvchi tovarga narxni uning foydaliligidan ko’proq belgilasa, sotish hajmi 
belgilangandan kamroq bo’lishi mumkin. Ko’pgina kompaniyalar o’z tovarlarining narxlarini 
juda yuqori belgilaydilar va natijada tovar bozorda yomon sotiladi. Ba'zi kompaniyalar esa o’z 
tovarlariga haddan tashqari past narx belgilaydilar. Bu holda tovarlar bozorda yaxshi sotilsada, 
korxonaga kam daromad keltiradi. Iste'molchilarning narx darajasiga munosabatlarini bilish 
uchun maxsus marketing tadqiqotlari o’tkaziladi. Masalan, iste'molchilar orasida so’rovlar 
o’tkazish va bozorni testlashtirish shular jumlasiga kiradi. 
Iste'molchining tovarni xarid qilishiga uzoq muddat davomida mavjud bo’lib kelayotgan 
va xaridor odatlanib qolgan narxlar ham katta ta'sir ko’rsatadi. Bunday holatda tovar narxining 
ozgina oshishi ham tovar xaridining keskin kamayib ketishiga olib kelishi mumkin. Bunda
iste'molchining odatlanib qolgan narxlarga nisbatan fikrini tovarning sifatini, o’rab-joylanishini 
va dizaynini juda yaxshilash hisobiga o’zgartirish lozim. 
Iste'molchilar talabi asosida narx belgilashning variantlaridan biri kim-oshdi savdosi 
o’tkazishdir. Agar tovar iste'molchi uchun juda ahamiyatli, katta qiymatga ega bo’lsa, u holda 
kim-oshdi savdosining boshlang’ich narxini juda yuqori belgilash mumkin bo’ladi.