6-mavzu. Sunʼiy gʼovak toʼlliruvchilar. Keramzit ishlab chikarish texnologiyasi. Reja

Gil xom ashyosiga quyidagi asosiy talablar qo‘yiladi: 
1.Gilning kuydirishda ko‘pchishi. Gilning ko‘pchishi- ko‘pchish koeffitsienti bilan 
xarakterlanadi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:
c
k
b
V
V
R

, 
bu erda: V
k
– ko‘pchigan keramzit granulalarining hajmi; 
V
c
– pishirishdan oldingi xom granulalarning hajmi. 
Ko‘pchish koeffitsientini boshqa formula bilan ham ifodalash mumkin:
)
100
1
(
п
к
с
b
П
R




, 
bu erda: ρ
s 
– quruq xom granulaning zichligi;
 ρ
k 
– ko‘pchigan keramzit granulasining zichligi; 
P
p 
- quruq xom granulaning pishirishdagi massa bo‘yicha yo‘qotishi,% 
Keramzit ishlab chiqarishda gil xomashyosining ko‘pchish koeffitsienti 2 dan kam
bo‘lmasligi (3-4 bo‘lsa yaxshi) kerak. 
2. Gil xom ashyosini oson eruvchanligi, ya’ni xomashyoni kuydirish harorati 
1250
0
S dan oshmasligi kerak, aks holda gil tarkibidagi gazlar erkin chiqib ketadi va 
natijada xom gil granulasi ko‘pchimaydi. 
3. Gil xomashyosini ko‘pchish intervali. Bu pishirish harorati chegarasi bilan, 
ko‘pchish boshlanishi harorati orasidagi farq hisoblanadi. Ko‘pchish harorati deb, 
zichligi 0,95 g/sm
3
ga teng keramzit granulalarining hosil bo‘lish haroratiga aytiladi.
Pishirish harorati chegarasi esa keramzit granulasi yuzasining erigan suyuq qatlam 

---

105 
bilan qoplanishi harorati tushuniladi. Keramzit shag‘alini ishlab chiqarishda 
haroratning keskin ko‘tarilib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak, aks holda granulalar 
yuzasi erib bir-biri bilan elimlanib qoladi. Bu esa keramzit shag‘alining chiqishini 
kamaytiradi va ba’zan pechni ishdan chiqaradi. Keramzit shag‘alini ishlab 
chiqarishda haroratni belgilangan optimal darajadan pasayib ketishiga yo‘l 
qo‘ymaslik kerak, aks holda ko‘pchish koeffitsienti kamayadi va mahsulot kam 
ishlab chiqariladi. Ishlab chiqarishda xomashyoning ko‘pchish intervali 50 
0
S dan 
kam bo‘lmasligi kerak.Bu xususiyatlarga barcha gil jinslari ega bo‘lmaydi. Gil 
xomashyosining xususiyatlarini yaxshilash uchun unga 1% gacha mazut, solyarka 
moyi yoki boshqa organik va mineral (kul, Shlаk va b.) moddalar qo‘shiladi. Gil 
granulalarining ko‘pchish harorati intervalini uzaytirish uchun gil granulalari sirtiga 
olovga bardoshli gil kukuni yoki maydalangan kvars qumlari purkaladi. Keramzit 
ishlab chiqarishda qo‘shimchalarni qo‘llashda xomashyo mahsulotning ko‘pchish 
koeffitsientini 2-3 barobar oshiradi, mahsuldorlik ham oshadi, tannarxi esa 
pasayadi.