6-mavzu. Valikli va zarbli harakatlanuvchi maydalagichlar

1-rasm. Rotorli maydalagichni hisoblash chizmasi.

Har bir savagich harakat zonasidan quyidagi porsiya material hajmini chiqaradi:

V = AVh , (10)

bu yerda: A – rotorning ishchi yoyi (dugasi) gorizontal proeksiyasi;

B– rotorning uzunligi.

Maydalagichning maksimal ishlab chiqarish samaradorligi umumiy ko‘rinishda quyidagi formula bilan aniqlanadi:

Q_mak.= k_mut. AVhnz , m³/sek (11)

bu yerda: k_mut. – mutanosiblik koeffitsienti, bo‘laklarning o‘lchamlari o‘zgarshi bilan materialning mustahkamligi o‘zgarishi

hisobga olinishi, AVh hajmda materialni yumshashi, tirqish chiqish kengligi, maydalagichga tushadigan material bo‘laklarining yirikligi, otboy plitaning holati, savagich o‘lchami va formalari;

n– rotorning aylanish soni, sek;
z – savagich soni.
Yuqorida qayd etilgan faktorlarni yoyilgan ko‘rinishini hisobga olsak, (11) formula quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
Q_mak.= Q₀ · V δ^x_ρ / ν ^m z^q ·k_ß k_r k₃ k_V k_D k_δ , (12)

bu yerda: Q₀ – ν = 1, δ_ρ=1, z=1, B=1, ß=0 bo‘lgandagi ishlab chiqarish samaradorligi; amaliyotda foydalanilayotgan rotorli maydalagich modellari uchun Q₀ =1500÷1900 m³/s oralig‘ida qabul qilinadi;

B– rotorning uzunligi, o‘lchamsiz kattalikdagi rotor uzunligining diametriga muvofiq ifodalanadi va u bir raqami bilan qabul qilingan;

δ_ρ– rotorning nisbiy diametri, rotor diametrining bo‘lagini ifodalaydi va u bir raqami bilan qabul qilingan; odatda bir raqami bilan rotor diametri qabul qilinadi va u 1 m ga teng;

v– o‘lchamsiz kattalik, rotor tezligi (m/sek) necha marta tezligidan kattaligini ko‘rsatadi va u 1 m/sek ga teng;

x– δ_ρ da ko‘rsatkich, u 1 chegarada joylashgan; x=1,5 deb qabul qilish tavsiya etiladi;
z – savagich soni;


q – z bo‘yicha ko‘rsatgich darajasi; 0chegarada q yotadi; q=0,68 deb qabul qilish tavsiya etiladi;

m– ν bo‘yicha ko‘rsatgich darajasi; u 0 chegarada joylashgan; m ≈0,35 teng;

k_ß – 0<ß<65⁰ bo‘lganda k_ß = 1 – 0,493 sin ß + 4,72 sin² ß;
β– otboy plitaning oxirgi pastki holatini aniqlaydigan burchak
(1-rasmga qarang);
k_r – 0<ρ<0,03 bo‘lganda k_r – 1 – 7,9 ρ;
p= r / D_ρ ,
r – savagichning ishchi cheti yumaloqlangan radiusi; D_ρ – rotor diametri;
0<ξ<0,15 bo‘lganda k₃ = 1 + 1,9ξ

bu yerda:

ξ = s / D_ρ ,


s – tirqish chiqish kengligi (1-rasmga qarang);


k_V = (1 – z·π / π – δ_b z)^u , (13)

bu yerda: δ_b – tushayotgan bo‘laklarning nisbiy o‘lchami, δ_b = D_o‘r.b / D_ρ ,

56. 
    – 1 chegarada joylashadi;
    

δ<0,02 bo‘yicha k_D = 1 – 3,37δ;
0_δ<170 bo‘yicha k_δ = 1 – s_δ / 700,

bu yerda: s_δ – mustahkamlik kriteriysi,

σ_siq. = 121 Mn/m² σ_siq. = 164 Mn/m² σ_siq. = 10 Mn/m²


s_δ = δ_ρ / γ D_ρ ;


δ_ρ – cho‘zilishdagi mustahkamlik chegarasi, kg/sm²;

γ– zichlik, g/sm³;

Amaliyotda foydalanilayotgan maydalagichlar uchun x = 1,5, m = 0,35, y = 1,5, q = 0,68 deb qabul qilinishi tavsiya etiladi.

Yagona zarbda maydalashda sarflanadigan energiyani taxminiy hisoblash uchun quyidagi formula tavsiya etiladi:
E_mayd. = m· υ²_ρ / 2 · k_ρηk_kir. , (14)

bu yerda: m – D_b diametr o‘lchamli va V hajmli toshning massasi; υ_ρ – rotor tezligi;

k_ρ – maydalanadigan materialning hisobga olinadigan fizik – mexanik xossasi va maydalashda zarb jarayoni xususiyati ko‘rsatgichi;
η– markaziy zarb bo‘yicha maydalashda energiya ulushini ifodalaydigan maydalash energiyasi;
k_kir. – zarb zonasiga toshning kirishi ehtimoli.
η kattalik quyidagi formula bilan aniqlanadi:
0.5 h_mak.< r uchun

η = 0,5hmak. / r – (0,5hmak.)^2 / 3 r^2 ,

(15)

0,5h_mak.> r uchun


η= 1 / 0,5h_mak.{0,66+[1–0,5h_mak –r/R + (0,5h_mak –r)²/3R²]·(0,5h_mak. – r)} , (16)
bu yerda: h_mak. – rotor zonasiga toshning kirishining maksimal chuqurligi;
R– rotor radiusi;
r– o‘rtacha olingan kattalikdagi tosh fraksiyasi orqali o‘tadigan aylana teshik radiusi.
Yagona zarbda maydalash darajasi quyidagi formulada aniqlanishi mumkin:
(i – 1) = E_mayd. D_b / W V , (17)
bu yerda: D_b – V hajmdagi bo‘lak diametri, D_b =2r;
W – maydalanadigan materialning energetik ko‘rsatgichi;
E_mayd. = m· υ²_ρ / 2 · k_ρR₂ , (18)
Pastda R₂ , k_ρ , W qiymatlari keltirilgan:
R₂ = 1 – bz / π D_ρ , (19)
bu yerda: b – savagich qalinligi, m;
z – savagich soni;
D_ρ – rotor diametri, m;
k_ρ = 1 – k² ,
bu yerda: k – po‘lat plitaga urilib silliqlangan sharikning tiklanish koeffitsienti;


k = h / H ,
bu yerda: h – urilib qaytish balandligi;
H – otilish balandligi (ohak tosh uchun k = 0,37÷0,6; granit uchun
k= 0,5÷0,7);


W – maydalanadigan materialning energetik ko‘rsatgichi.
W qiymati pastda keltirilgan:
Ohak tosh W = 68400 m·sek/m²
Qora granit W = 146000 m·sek/m²
Silikat g‘isht W = 16200 m·sek/m²


Nazorat uchun savollar

1. 
   Valikli maydalagichlarni ta’riflab bering?
   
2. 
   Zamonaviy valikli maydalagichlarning qanday turlari mavjud va ularning ishlash prinsipi qanday?
   
3. 
   Ko‘chma valikli maydalagichlar ko‘chmaydigan valikli maydalagichlar bilan farqlanishi nimadan iborat?
   
4. 
   Valikli maydalagichda qamrash burchagi qanday aniqlanadi?
   
5. 
   Valikli maydalagich valining diametri va tushayotgan bo‘laklar o‘lchamlari o‘rtasidagi o‘zaro nisbat qanday aniqlanadi?
   
6. 
   Valikli maydalagichning ishlab chiqarish samaradorligi nimaga bog‘liq?
   
7. 
   Valikli maydalagichning quvvati qanday aniqlanadi?
   
8. 
   Vallar podshipniklarga ishqalanishda quvvat sarfi qanday holatda aniqlanadi?
   
9. 
   Valikli maydalagich qismlarida qanday zo‘riqishlar bo‘ladi?
   
10. 
    Zarbli harakatlanuvchi maydalagichlarni ta’riflab bering?
    
11. 
    Bolg‘ali va rotorli maydalagichlarning qanday turlari mavjud va ularning ishlash prinsipi qanday?
    
12. 
    Rotorli maydalagich valining vertikal joylashuvi deganda nimani tushunasiz?