7. Atsetilxolinning sintezi hám biologiyalıq roli

V.pirimidin nukleotidlarining biosintezi
Pirimidin nukleotidlari suw saqlaǵıshı, purin nukleotidlari sıyaqlı, tiykarınan da novo ápiwayı prekursorlardan sintezlanadi, hám ulıwma muǵdardıń tek 10 -20% azotli tiykarlar yamasa nukleozidlardan " rezerv" jollar arqalı payda boladı.
A.pirimidin nukleotidlarining de novo hazirlanishi
Purinlarning sintezidan ayrıqsha bolıp esaplanıw, bul erda geterotsiklik tiykar payda bolıwı riboza-5-fosfa- qaldıqlarında ámelge asıriladı.

N
N
H

Allopurinol
Suwret10 -11. Allopurinol hám gipoksantinning dúzilisi.
Gipoksantin, pirimidin halqası ápiwayı prekursorlardan: glutamin, CO hám aspartik kislotadan sintezlanadi hám keyin FRDP den alınǵan riboza-5-fosfat menen baylanısadı.
Process kletkalar sitozolida júz boladı. Tiykarǵı pirimidin nukleotidi - UMP sintezi 3 fermentti óz ishine aladı, olardan 2 tasi kóp funktsiyalı.
Dihidroorotat payda bolıwı
kletkalar sitozolida júzege keletuǵın karbamoil fosfat sintetaza II (CPS II) tárepinen katalizlanadigan reakciyada glutamin, CO 2 hám ATP den karbamoil fosfat sintezi bolıp tabıladı. 10 -12-súwret). NH 2 -rpynna reakciyasında karbamoil fosfat glutaminning amid toparı sebepli payda boladı, bul reakciyanı CO,, NH 3 ten karbamid sintezi waqtında mitoxondriyadagi karbamoil fosfat sintezi reakciyasınan ajıratıp turadı. hám CPS I qatnasıwında ATP.
payda etiw ushın isletiletuǵın karbamoil fosfat kóp funksiyalı ferment ónimi bolıp, CPS II aktivligi menen birge aspartat transkarbamoylaza hám dihidroorotazaning katalitik orayların óz ishine aladı. Bul ferment bul belokdıń bólek katalitik domenlariga iye bolǵan fermentativ aktivliktiń bas háripleri húrmetine " SAPR-ferment" dep atalǵan. Metabolik joldıń dáslepki ush fermentin birden-bir kóp funktsiyalı komplekske birlestiriw aspartat menen óz-ara tásir qılıw hám karbamoil aspartat payda bolıwı ushın birinshi reakciyada sintez etilgen derlik barlıq karbamoil fosfatdan paydalanıwǵa múmkinshilik beredi, odan suw ajralıp shıǵadı hám ciklik boladı. ónim, dihidroorotat payda boladı (10 -13-súwret).
SAPR fermentinen bólekleniw. dihidroorotat NADga baylanıslı bolǵan dihidroorotat dehidrogenaza tásirinde gidrogenatsiyaga ushraydı hám erkin pirimidin tiykarına - orotik kislota yamasa orotatga aylanadı.
Tálim UMF
Sitozolda orotat bifunksional ferment UMP sintaza ushın substratga aylanadı, ol orotat fosforibozil transferaza hám OMP dekarboksilaza aktivligin kórsetip beredi. Daslep, FRDF den fosforibozil qaldıg'i orotatga ótedi hám -nukleotid, orotidin-5'-monofosfat (OMP) payda boladı, onıń dekarboksillanishi uridin-5'-monofosfat (UMP) ni beredi.
insan genomida ush túrli strukturalıq genler tárepinen kodlanǵan ush ferment tárepinen ámelge asıriladı.
UDP, UTP hám sitidil nukleotidlarining biosintezi
Arnawlı nukleozid monofosfat (NMP) hám nukleozid difosfat (NDP) kinazalarning tásiri astında ATP dıń y-fosfat qaldıg'ini sáykes keletuǵın substratga ótkeriw nátiyjesinde UMP UDP hám UTP ga aylanadı.
NMP kinaz tómendegi reakciyanı katalizlaydi:
UMF + ATP UDP + ADP,
hám NDF kinaz:
UDP + ATP -> UTP + ADP.
CTP sintetaza UTP dıń amidatsiyasini katalizlaydi (10 -14-súwret), sitid-5'-trifosfat (CTP) payda bolıwı menen glutamin amid toparı ushın urasil keto toparın ATPga baylanıslı almastırıwdı ámelge asıradı.

H ₃ N ⁺ - CH - COO
( ^CH 2) g _{4 COg + 2 ATP}
✓ ^FROM
nh ₂ haqida
Gln

C0 ₂ • Gln • 2ATP
NH ₂ -C ~ OPO ₃ ^H II o
soo
sn ₂
H ₃ NCH COO
Asp

Karbamoil fosfat

O-S _x
h ₂ n 9 ^Hg
Men I
sn - coo bilan
Karbamoylaspartat
³ • H ₂ O
I O II
SAPR fermenti katalitik joylarni o'z ichiga oladi \
HN CH ₂
Men sn coo bilan
° N n
1 - karbamoil fosfat sintetaza II
2 - aspartat transkarbamoylaza
3 dihidroorotazalar
Digid roototate
-NAC "

1. 
   dihidrorotat dehidrogenaza
   

• NADH + H
UMP sintazasi quyidagi harakatlarni aniqlaydi:

Orotat
FRDF

2. 
   - orotat fosforiboziltransferaza
   
3. 
   OMP dekarboksilaza
   

5

Orotidin-5' monofosfat (OMP)

CO ₃
N ribozo 5 fosfat
Uridin-5' monofosfat (UMP)
Suwret10 -13. UMP de novo biosintezi.

HN
Nukleozidlarning nukleotidlarga aylanıwı uridinsitidinkinaz tárepinen katalizlanadi.
CMP dıń bir bólegi sitidin deaminaza tásirinde UMPga aylanıwı hám uridil nukleotidlarining rezervlerin tolıqtırıwı múmkin.
CMF + H ₂ o -> UMF + NH ₃ .
B.pirimidin nukleotidlari sintezini tártip tutirish
Pirimidin nukleotidlari sintezidagi tártipke soluvchi ferment kóp funksiyalı SAPR fermenti bolıp tabıladı. UMP hám UTP allosterik túrde inhibe etedi hám FRDP onıń karbamoil sintetaza aktivligin aktivlestiredi, aspartat transkarbamoylaza domenining aktivligi bolsa CTPni inhibe etedi, lekin ATPni aktivlestiredi (10 -15-súwret).
Gpn
, C.Q.