7-ma`ruza Yaqinlashuvchi ketma-ketliklarning xossalari
Download 225.59 Kb. Pdf ko'rish
|
7-12 Маруза 41-80 lotin
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2-teorema (Bol’tsano-Veyershtrass teoremasi).
- 3-teorema. (Koshi teoremasi).
Tasdiq. (1) ketma-ketlik chegaralangan bo`ladi. ◄ Ravshanki, 1 ≥
uchun 1 2 2 ...
2 2 2 ) 1 ( ... 3 2 1 ! − = ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ≥ ⋅ − ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ = k k k k
bo`ladi. 50
Endi N’yuton binomi formulasidan foydalanib topamiz: ∑ ∑ ∑ ∑ = − − = = =
− =
≤ ≤ −
− − ⋅ + = + − − ⋅ + = = + = ⋅ + + ⋅ + + ⋅ + ⋅ + = +
= n k n k n k n k k n k k n k n n n k k n n n n n n n n n k n k n n n k C n n C n C n C n C n x 2 1 1 2 2 2 2 2 1 3 2 1 3 2 1 2 1 ... 2 1 1 1 ! 1 2 ) 1 )...(
1 ( ! 1 2 1 2 1 ... 1 ...
1 1 1 1 1
Demak, N n ∈ ∀ uchun 3 0 < < n x bo`ladi. Monoton ketma-ketlikning limiti haqidagi teoremaga ko`ra
+ = 1 1
ketma-ketlik chekli limitga ega. ► 3-ta`rif. (1) ketma-ketlikning limiti e soni deyiladi: e n n n = +
∞ → 1 1 lim
. Bu
e soni irratsional son bo`lib, K 59045
7182818284 , 2 = e
bo`ladi. Mashqlar
1. Ushbu 1 1 1 + + =
n n x
ketma-ketlikning kamayuvchi ekanligi isbotlansin. 2. Ushbu 2 2 lim n n n ∞ → limit hisoblansin. 3. Ushbu ...
, 2 2 2 , 2 2 , 2 + + + ketma-ketlikning yaqinlashuvchanligi isbotlansin va limiti topilsin.
51
9-ma`ruza Fundamental ketma-ketliklar. Koshi teoremasi 1 0 . Qismiy ketma-ketliklar. Bol’tsano- Veyershtrass teoremasi. Aytaylik,
... ,
... , , , : } { 3 2 1 n n x x x x x
(1) ketma-ketlik berilgan bo`lsin. Bu (1) ketma-ketlikning biror 1 n nomerli 1
hadini olamiz. So`ngra nomeri 1
2
nomerli 2
hadini olamiz. SHu usul bilan 4 3
n n x x va
h.k. hadlarni tanlab olamiz. Natijada nomerlari ...
.. 3 2 1 < < < < < k n n n n
tengsizliklarni qanoatlantiruvchi (1) ketma-ketlikning hadlari ushbu ... , , ... , , 2 1
n n n x x x
(2) ketma-ketlikni hosil qiladi. (2) ketma-ketlik (1) ketma-ketlikning qismiy ketma-ketligi deyiladi va } {
n x kabi
belgilanadi. Masalan, ... ,
, 9 , 4 , 1 , ...
, 7 , 5 , 3 , 1 , ... , 8 , 6 , 4 , 2 ketma-ketliklar ... ,
.. , 4 , 3 , 2 , 1 n ketma-ketlikning qismiy ketma-ketliklari, ... ,
, ...
, 1 , 1 ...,
, 1 , ... , 1 , 1 , 1 − − −
ketma-ketliklar ... , ) 1 ( , ... , 1 , 1 , 1 , 1 1 + − − −
ketma-ketlikning qismiy ketma-ketliklari bo`ladi. Keltirilgan tushuncha va misollardan bitta ketma-ketlikning turli qismiy ketma-ketliklari bo`lishi mumkin-ligi ko`rinadi. 1-teorema. Agar } { n x ketma-ketlik limitga ega bo`lsa, uning har qanday qismiy ketma- ketligi ham shu limitga ega bo`ladi.
ketma-ketlikning limiti mavjud bo`lishi har doim ham kelib chiqavermaydi. Masalan, ...
, ) 1 ( , ... , 1 , 1 , 1 , 1 1 + − − − n ketma-ketlikning qismiy ketma-ketliklari ... ,
, ...
, 1 , 1 ...,
, 1 , ... , 1 , 1 , 1 − − −
larning limiti bo`lgan holda ketma-ketlikning o`zining limiti mavjud emas. 2-teorema (Bol’tsano-Veyershtrass teoremasi). Har qan-day chegaralangan ketma- ketlikdan chekli songa intiluvchi qismiy ketma-ketlik ajratish mumkin. ◄ }
n x ketma-ketlik berilgan bo`lib, u chegaralangan bo`lsin: Bu holda } {
x ketma-
ketlikning barcha
hadlari [ ]
b a,
da joylashgan deb
qarash mumkin:
... , 3 , 2 , 1 ], , [ = ∈ n b a x n
] , [
a segmentni
+ + b b a b a a , 2 , 2 , 52
segmentlarga ajratamiz. } { n x ketma-ketlikning cheksiz ko`p hadlari joylashganini ] ,
1 1
a
deymiz. Ravshanki, ] , [ 1 1
a ning uzunligi 2
− ga teng bo`ladi. YUqoridagiga o`xshash ] , [ 1 1
a segmentni
+ + 1 1 1 1 1 1 , 2 , 2 ,
b a b a a
segmentlarga ajratamiz. Berilgan ketma-ketlikning cheksiz ko`p sondagi hadlari bo`lganini ] , [ 2 2
a deymiz. Bunda ] ,
2 2
a ning uzunligi 2 2
b − ga teng bo`ladi. Bu jarayonni davom ettirish natijasida ushbu ...
], , [ , ...
], , [ ], , [ 2 2 1 1 k k b a b a b a
segmentlar ketma-ketligi hosil bo`ladi. Bu segmentlar ketma-ketligi uchun ... ] , [ ...
] , [ ] , [ 2 2 1 1 ⊃ ⊃ ⊃ ⊃
k b a b a b a bo`lib, ∞ →
da 0 2 → − = − k k k a b a b
bo`ladi. Ichma-ich joylashgan segmentlar printsipiga ko`ra ) ( lim lim
R C C b a k k k k ∈ = = ∞ → ∞ →
bo`ladi. Endi
} {
x ketma-ketlikning ] ,
1 1
a dagi birorta 1
hadini,
] , [ 2 2
a dagi birorta 2
hadini va h.k. ] ,
k k b a dagi birorta k n x hadini va h.k. hadlarini olamiz. Natijada } {
x
ketma-ketlikning hadlaridan tashkil topgan ushbu ...) ...
( ...
, , ... , , 2 1 2 1 < < < < k n n n n n n x x x k
qismiy ketma-ketlik hosil bo`ladi. Bu ketma-ketlik uchun ...) , 2 , 1 ( = ≤ ≤ k b x a k n k k
bo`lib, undan ∞ →
da
→ ya`ni C x k n k = ∞ → lim
bo`lishi kelib chiqadi. ► 2 0 . Fundamental ketma-ketliklar. Koshi teoremasi. } { n x ketma-ketlik berilgan bo`lsin.
0 > ε olinganda ham shunday natural 0
soni topilsaki, barcha 0
n > va 0 n m > uchun ε < − | | m n x x
tengsizlik bajarilsa (ya`ni , , , 0 0 0 n n N n > ∀ ∈ ∃ > ∀ ε
< − > ∀ | | : 0
n x x n m bo`lsa), } {
x fundamental ketma-ketlik deyiladi. Masalan, ,...)
2 , 1 ( 1 = + =
n n x n
fundamental ketma-ketlik bo`ladi. ◄Haqiqatdan ham, berilgan ketma-ketlik uchun m n nm m n m m n n x x m n 1 1 1 1 | | + = + < + − + = − 53
bo`lib, 0 > ∀ ε ga ko`ra 1 2
+ = ε n deyilsa, 0 0
m m n n > ∀ > ∀ bo`lganda ε < +
− 0
1 1 | | n n x x m n
bo`ladi. ► 3-teorema. (Koshi teoremasi). Ketma-ketlikning yaqinla-shuvchi bo`lishi uchun uning fundamental bo`lishi zarur va etarli. ◄Zarurligi. } { n x ketma-ketlik yaqinlashuvchi bo`lib, а x n n = ∞ → lim
bo`lsin. Limit ta`rifiga binoan 2 |
: , , 0 0 0 ε ε < − > ∀ ∈ ∃ > ∀
x n n N n n . SHuningdek, 2 | | : 0
< − > ∀ a x n m m bo`ladi. Natijada 0 0
n m n n > ∀ > ∀ uchun ε < − + − ≤ − + − = − | | | | | | | | a x a x x a a x x x m n m n m n
bo`lishi kelib chiqadi. Demak, } {
x fundamental ketma-ketlik. Etarliligi. } { n x fundamental ketma-ketlik bo`lsin: . |
: , , , 0 0 0 0
ε < − > ∀ > ∀ ∈ ∃ > ∀ m n x x n m n n N n
Agar 0 n m > shartni qanoatlantiruvchi m tayinlansa, unda ε ε ε +
< − ⇔ < −
n m m n x x x x x | | bo`lib,
} {
x ketma-ketlikning chegaralanganligi kelib chiqadi. Bol’tsano-Veyershrass teoremasiga binoan bu ketma-ketlikdan yaqinlashuvchi qismiy } { k n x ketma-ketlikni ajratish mumkin: . lim
а x k n n = ∞ →
Demak, ε ε < − > ∀ ∈ ∃ > ∀ | | : , , 0 0 0 a x k k N k k n
bo`ladi. Agar k n m = deyilsa, unda ε < − | | k n n x x
bo`ladi. Keyingi ikki tengsizliklardan ε 2 | | | | | | | | < − + − ≤ − + − = − a x x x a x x x a x k k k k n n n n n n n
bo`lishi kelib chiqadi. Demak, . lim
а x n n = ∞ → ►
Download 225.59 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling