7-Mavzu. Yerning geografik qobig’i

7-Mavzu.Yerning geografik qobig’i.

• Reja:
• LITOSFERA .Yerning ichki tuzilishi. Yerning fizik xossalari.
• Yer yuzasidagi eng muhim jinslar.
• O’zekistondagi qazilma boyliklar.
• Gidrosfera. Dunyo okeani.
• Atmosfera haqida umumiy tushuncha.

Yerning ichki tuzilishi. Yerning fizik xossalari Yer shari turli xil qattiq, suyuq va gazsimon moddalardan iborat boiib, bu moddalar solishtirma ogirligiga qarab joylashgan. Solishtirma ogirligi kattaroq boigan moddalar Yeming yadro qismida, aksincha, yengilroqlari esa ustki qismida joylashgan. Yeming ustki qismi (yer po‘sti) ko‘proq kislorod, kremniy va ammoniy kabilardan iborat boisa, undan pastki qatlami-mantiya kremniy, magniy va temir kabi moddalardan, Yer yadrosi esa, asosan, temir va nikel kabi o g ir moddalardan tarkib topgan. Yeming ichki qismida tushgan sari radioaktiv moddalaming parchalanishi tufayli issiqlik ortib boradi. Yer yadrosida harorat 4000-5000 (gradus) ga yetadi. Shu tufayli u yerdagi moddalar o‘ta elastik holatda boiadi. Yeming ichki qismiga tushgan sari zichlik va bosim ham orta boradi. Buni quyidagi jadvaldan bilish mumkin. Yeming ichki qismining tuzilishi va uni tashkil etuvchi moddalar haqidagi maiumotlar insonning bilvosita kuzatishlari (har xil metodlar-seysmik, gravitatsion, elektrik va boshqlar yordamida) natijasida aniqlangan. Chunki shu kungacha kishilar Yeming 13 km chuqur qismigacha ( Kola yarim orolida) parmalab tushgan, xolos. Shu tufayli Yeming ichki qismi qanday jismlardan tuzilganligi, ulaming zichligini, solishtirma ogirligini, temperaturasini geofizik tekshirishlar, xususan, seysmik metod yordamida aniqlangan. Seysmik metod Yeming ichki qismini yoritib turuvchi fonar vazifasini o‘taydi.

• Yerning ichki tuzilishi. Yerning fizik xossalari Yer shari turli xil qattiq, suyuq va gazsimon moddalardan iborat boiib, bu moddalar solishtirma ogirligiga qarab joylashgan. Solishtirma ogirligi kattaroq boigan moddalar Yeming yadro qismida, aksincha, yengilroqlari esa ustki qismida joylashgan. Yeming ustki qismi (yer po‘sti) ko‘proq kislorod, kremniy va ammoniy kabilardan iborat boisa, undan pastki qatlami-mantiya kremniy, magniy va temir kabi moddalardan, Yer yadrosi esa, asosan, temir va nikel kabi o g ir moddalardan tarkib topgan. Yeming ichki qismida tushgan sari radioaktiv moddalaming parchalanishi tufayli issiqlik ortib boradi. Yer yadrosida harorat 4000-5000 (gradus) ga yetadi. Shu tufayli u yerdagi moddalar o‘ta elastik holatda boiadi. Yeming ichki qismiga tushgan sari zichlik va bosim ham orta boradi. Buni quyidagi jadvaldan bilish mumkin. Yeming ichki qismining tuzilishi va uni tashkil etuvchi moddalar haqidagi maiumotlar insonning bilvosita kuzatishlari (har xil metodlar-seysmik, gravitatsion, elektrik va boshqlar yordamida) natijasida aniqlangan. Chunki shu kungacha kishilar Yeming 13 km chuqur qismigacha ( Kola yarim orolida) parmalab tushgan, xolos. Shu tufayli Yeming ichki qismi qanday jismlardan tuzilganligi, ulaming zichligini, solishtirma ogirligini, temperaturasini geofizik tekshirishlar, xususan, seysmik metod yordamida aniqlangan. Seysmik metod Yeming ichki qismini yoritib turuvchi fonar vazifasini o‘taydi.