7-modul. Elketr stansiy a va podstansiyalarning sxemalari, yerlatgichlari

Kuchlanishi 6-35 kVgacha boʻlgan elektr tarmoqlarining yerlatkich qurilmasini xisoblash.  
6–35 kV li yerga tutashtirilmagan yoki rezonansli–erga tutashtirilgan neytralli tizilmalarda 
asosan yerga tutashtiruvchi qurilmaning yilning istalgan vaqtidagi qarshiligi quyidagicha boʻlishi 
shart: 
,
250
з
з
I
R

(17–2) 
bunda I
3
– yerga tutashgandagi hisobiy tok, A. 
Agar yerga tutashtiruvchi reaktor neytralga ulangan boʻlsa, bu holda u ulangan yerga 
tutashtiruvchi qurilmalar uchun hisobiy tok nominal tokning 125% iga teng qilib olinadi. Reaktor 
ulanmagan yerga tutashtiruvchi qurilmalar uchun hisobiy tokning miqdori oʻrnida, eng kuchli 
yerga tutashtiradigan reaktor uzilishidan hosil bo`ladigan, kompensatsiyalanmagan sigʻim tokining 
kattaligi olinadi. 
6–35 kV li tizilmalar uchun yerga tutashtiruvchi qurilmaning qarshiligi 10 

dan 
oshmasligi kerak (PUE 1.7–bob). 
 
 
 
17.6–rasm. Yerga tutashtirgich maydonidagi 
yer yuzasi boʻylab potentsialning taqsimlanishi. 
 

---

Izolyatsiyalangan neytralli 1000 V gacha boʻlgan tizilmalardagi yerga tutashtiruvchi 
qurilmalarning yilning istalgan vaqtidagi qarshiligi quyidagicha boʻishi shart: 
,
125
з
з
I
R

(17-3) 
bunda I
3
–erga tutashgandagi higobiy tok, A. 
Manba 
quvvati 
100 
kV 
A 
gacha 
bo`lsa, 
R
3
10 

dan 
oshmasligi 
kerak, quvvati katta boʻlsa, R
3
=4 

ga teng (PUE, 1.7–bob) bo`ladi. 
(17-2) va (17-3) formulalarning suratidagi sonlar yerga tutashtirgichdagi ruxsat etiladigan 
kuchlanish – 250 va 125 V dir. SHuni ta`kidlash lozimki, yerga tutashtirilgan uskunaga tekkan 
odam kuchlanish taʻsirida boʻlmay, balki undan kichikroq kuchlanish tahsirida boʻladi. 
Neytralli yerga tutashtirilmagan yoki rezonans yerga tutashgan tizilmalarning yerga 
tutashtiruvchi qurilmalari gorizontal va vertikal yerga tutashtirgichlardan toʻg`ri toʻrtburchak, 
ayrim hollarda bir ikki qator gorizontal va vertikal yerga tutashtirgich koʻrinishida tayyorlanadi. 
Bunday qurilmalarni amaliy maqsadlar uchun yetarli aniqlikda, foydalanish koeffitsienti boʻyicha
hisoblash mumkin, bunda tuproqni hamma qatlamida bir jinsli deb qabul qilinadi. 
Hisoblash quyidagi tartibda olib boriladi: 
1. Hisobiy tok I
3
va (17–2) yoki (17–3) boʻyicha R
e
aniqlanadi (turli kuchlanishlardagi 
yerga tutashtiruvchi qurilmalar birga qoʻshilgan boʻlsa, unda talab qilingandan kichikroq miqdor 
olinadi). 
2.Tabiiy yerga tutashtirgichlar qarshiligi aniqlanadi. Tabiiy yerga–tutashtirgichlardan 
foydalanilganda yerga tutashtiruvchi qurilma konstruktsiyasi soddalashadi, yerga sunhiy 
tutashtirgichlar elektrodlarining soni kamayadi, ayrim hollarda esa ular butunlay qoʻllanilmaydi. 
Tabiiy yerga tutashtirgichlarning qarshiligi konkret qurilmada oʻlchash noli bilan 
aniqlanadi. Ularning kattaligi taxminan quyidagicha boʻlishi mumkin: poʻlat vodoprovod trubasi 
–2–4 

; kabelning metall qobigʻi –2–3 

; tross–tayanch tizimi uchun 2,5–3 

olish mumkin. 
Ochiq TQ ning tayanch poydevorlarining qarshiligi hisoblanadi. 
Agar R
e
3
boʻlsa, u holda, vertikal yerga tutashtirgichlar kerak boʻlmay, maydonga 
kamida ikki joyidan yerga tabiiy tutashtirgich bilan bog`lanadigan gorizontal yerga tutashtirgich 
(odatda tasmadan iborat) yotqiziladi. 
Agar R
e
>R
3
bo`lsa, u holda sunhiy yerga tutashtirgich qurilmasi qilinib, uning qarshiligi 
quyidagiga teng boʻlishi kerak.