8-ma’ruza. Ko‘p qavatli sanoat binolarini montaji. Reja

Boshqa konstruktiv sxemali binolar montaji
Ko‘p qavatli sanoat binolari karkaslarini montajini karkasda P, N yoki Sh shaklidagi ramalarini qo‘llash bilan osonlashtirish mumkin. U fazoviy elementlar bo‘lib, 2…3 ustuni, ular orasida rigel va rigelni konsollari bor. Karkas elementlarini bu tariqa yechimga egaligi tutashuv joylarini va montaj elementlari sonini kamaytiradi. Yig‘ma fazoviy konstruksiyalar bir yoki ikki qavatga tayyorlanadi, ularni tutashuv joylari qavatning 1/3 balandligi sathida, bir-biriga qulay birlashtiriladigan zonada joylashtiriladi. Ko‘rsatilgan konstruksiyalarni qo‘llanilganda bino karkasini montaj qilish qavatma-qavat bajarilib, quyidagi ketmaketlikda olib boriladi: temir-beton karkasni rama elementlari, pardadevor panellari, ventilyatsiya bloklari, tirgovich elementlari, orayopma plitalari va to‘suvchi konstruksiyalar montaj qilinadi.
Balkasiz orayopmali binolarni montaj qilishda boshqa karkasli binolar montaji texnologiyasi kabi texnologiya qo‘llaniladi. Ammo karkasni ba’zi konstruktiv xususiyatlari bo‘lgani uchun ishlarni olib borishda ma’lum ketma-ketlikka rioya qilishni talab qiladi.
Balkasiz karkasda ustunlar tagiga yaxlit betondan, ustun qadamlari 6 x 6 m stakan tipidagi poydevorlar qabul qilingan. Karkasning asosiy elementlari – kvadrat kesimga ega bir yoki ikki qavatga mo‘ljallangan ustunlar, ustunni yuqorisiga o‘rnatiladigan o‘rtasida teshigi bor kapitel, ikki yo‘nalish bo‘yicha kapitel ustiga o‘rnatiladigan ustun usti plitalari va oraliq plitalari.
Karkas baquvvat kapitellar hisobiga katta bikirlikka egaligi bilan ajralib turadi. O‘z vaqtida yaxlit qilib betonlanganda bunday karkaslarni tashqi devorni g‘isht terish ishlaridan, ichki devorni terishdan va zina xonasidan tashqari yarus bo‘yicha yoki binoni butun balandligi bo‘yicha seksiyalab alohida montaj qilish mumkin bo‘ladi.
Yig‘ma konstruksiyalarni montaj qilish texnologik ketma-ketligi o‘z ichiga dastavval binoni (yoki uning alohida blokini) montaj zonalariga bo‘lish, va shu chegarada bir nomli elementlarni birin ketin montaj qilishni o‘z ichiga oladi: ustunlar o‘rnatish, kapitellar, ustun tepasidagi plitalar va oraliq plitalarini o‘rnatish (11.5 rasm).
Karkas konstruksiyalari qavatlab montaj qilinib, bino qamrovlarga bo‘linadi, ularning o‘lchamlari binoning harorat blokiga teng bo‘ladi.
Balkasiz orayopmali binolarni karkasini montaji quyidagi ketma-ketlikda oshiriladi:

• 
  ustunlar o‘rnatiladi va to‘g‘rilanadi;
  
• 
  ustunlarni ustki qismiga kapitellar kiygiziladi;
  
• 
  kapitelning chetlariga to‘rttala tomondan bir-biriga perpendikulyar ravishda plita-to‘sinlar o‘rnatiladi;
  
• 
  plita-to‘sinni yon qirralariga tayanidigan o‘rtadagi kvadrat plitalar montaj qilinadi va ular burchaklarida qo‘yma detallari yoki chiqarilgan armaturalari bilan mustahkam qilib payvandlanadi.
  

Birinchi qavat ustunlari stakanli poydevorlarga ponasimon tiqinlar yordamida o‘rnatiladi. Kesim yuzasi 400 x 400 va 500 x 500 mm bo‘lgan ustunlar uchun to‘rtta ponasimon tiqin, bundan katta ko‘ndalang kesimli ustunlarda oltita ponasimon tiqin ishlatiladi. Ustun bilan poydevor tutashuv joyi mayda shag‘al yoki shcheben qo‘shib tayyorlangan markasi 300 ga teng beton quyilib, ichki vibratorlar bilan zichlanadi.

11.5 –rasm. To‘sinsiz orayopmali bino karkasini montajining texnologik ketma-ketligi:
a – ustunlarni o‘rnatish; b – kapitellarni o‘rnatish; v – ustunlar oralig‘idagi va oraliq plitalarni o‘rnatish; g – konstruksiyalarni montaj qilish zonasi.
Kapitellarni montaj qilish, poydevor va ustun tutashuv joylaridagi beton yozda 70%, qishda 100% loyihaviy mustahkamlikka erishgandan so‘ng boshlanadi. Kapitellarni o‘rnatishdan oldin ustunni ikkala tomonidan (balandligi 4,8m gacha) ko‘chirma montaj maydonchalari o‘rnatiladi yoki qavatni balandligi katta bo‘lsa tayanib turadigan maydonchali narvonlar qo‘yib chiqiladi. Keyin kapitel to‘rt tarmoqlik stroplarga ilinadi, unga ikkita arqonli tortqilar ulanadi va kapitel kran bilan montaj qilish joyiga uzatiladi. Kapitel ustunni ustki tomonida 20…30sm balandlikda ushlab turilib kerakli joyga arqon tortqilar yordamida yo‘naltiriladi va to‘g‘rilanib konsolga tegmaydigan qilib tushiriladi.
Keyinchalik kapitel ustun konsoliga chizilgan reja o‘qlar bo‘yicha yo‘naltirilib to‘g‘rilanib pastga tushiriladi va ilmoqlar bo‘shatiladi. Vaterpas(shayton, obtarozi) yoki nivelir yordamida kapitelni holati gorizontal bo‘ylab tekshiriladi. Loyihaviy holatga keltirilgandan keyin kapitel va ustun konsollari tutashuv joylari payvandlanadi, qo‘shimcha ravishda kapitelni va ustunni bog‘lovchi to‘rtta armaturali qoplama qo‘yib payvandlanadi.
Ustun ustidagi plitalarni o‘rnatishni, kapitelga chiqib, o‘q belgilarini kapitelga va plitalarga chizish va kerakli holatda armaturalarni chiqib turgan qismlarini to‘g‘rilab chiqish uchun narvon o‘rnatilishdan boshlanadi. Ustun ustidagi plitalar to‘rt ilmoqli strop bilan ilinadi va kapitel ustiga tayanish yuzasi uzunligini ta’minlagan holda o‘rnatiladi. Keyin ilmoqlar ustun ustidagi plitalardan bo‘shatiladi va armaturalarni chiqib turgan qismlari payvandlanadi. Xuddi shunday boshqa ustun ustidagi plitalar montaj zonasi chegarasida o‘rnatiladi.
Oraliq plitalarni montaji barcha ustun tepasidagi orayopma plitalar montaj zonasida o‘rnatilib bo‘lingandan va ularning tutashuvlari payvandlangandan keyin boshlanadi. Oraliq plitalarni ham to‘rt tarmoqli ilmoqlar bilan (strop bilan) ilintirib, oraliq va ustun ustidagi plitalar orasidagi tirqishlar bir xil bo‘lishini ta’minlagan holda ustun ustidagi plitalarni qo‘yma detalini ustiga qo‘yiladi. Ilmoqlar bo‘shatilib tutashayotgan plitalarni armaturalarini chiqqan qismlari payvandlanadi.
Ikkinchi qavat konstruksiyalar montajini tutashuv joylari va choklarni beton bilan yaxlitlamasdan oldin ham boshlash mumkin. Ikkinchi qavat ustunlari pastki ustunning bosh ustiga qo‘yilib vaqtinchalik tirgovichlar bilan mahkamlanadi. Ustunlarni bir-biriga tutashish joylari bunda payvandlash va ishlov berish qulay bo‘lishi uchun orayopmadan 0,5…1m balandlikda joylashtiriladi. Payvandlash ishlari tugagach va kerakli nazoratdan o‘tkazilgandan so‘ng , tutashuv joylari yaxlitlanadi.
Kerak bo‘lgan holda oldindan ustunlarni bosh qismini va montaj gorizonti belgilarni ijro geodezik s’emka (tasvir) asosida aniqlanishiga qarab pastda to‘rgan ustunlarga kerakli qalinlikdagi plastinkalar payvandlanadi. Keyin tayanch balkalari o‘rnatilib mahkamlanadi, ustun ilintirilib, o‘rnatish joyiga o‘zatiladi, pastda to‘rgan ustunni boshiga to‘shiriladi. Chizilgan chiziqlar birlashtiriladi, podkoslarni uchlari tayanch to‘sinlarga mahkamlanadi va ustunlarni vertikalligi (tikligi) podkoslar yordamida to‘g‘rilanadi. To‘g‘rilangandan so‘ng ustunni osti rixtalangan plastinkaga payvandlanadi va ustun ilmoqdan bo‘shatiladi.
Ikkinchi qavatni qolgan konstruktiv elementlari, xuddi birinchi qavatni elementlari kabi montaj qilinadi.
To‘rtta ustunga muljallangan guruhli konduktorlar qo‘llanilganda ustunlar konduktorda plan va vertikal bo‘ylab to‘g‘rilanadi. (11.6-rasm). O‘q belgi-chiziqlari bo‘yicha to‘g‘rilangan ustunni pastda turgan ustunni bosh qismiga qo‘yma qismlari bilan payvandlanadi va kontur bo‘ylab tutashuv joylari beton bilan yaxlitlanadi.

11.6 –rasm. To‘sinsiz orayopmalarni montaj qilish uchun konduktor:

1. 
   – kapitellarni to‘g‘rilash uchun vintlarning ishchi holatlari; 2 – ishchi
   

maydonchalar; 3 – vintlarni bo‘sh holatlari; 4 – ustunlarni ko‘tarish uchun traversa; 5 – qaytarib (ko‘tarib) qo‘yiladigan maydoncha; 6 – mahkamlanmagan xomut; 7 – konduktor ramasi; 8 – mahkamlangan xomut.

11.7 –rasm. Ko‘p qavatli balkasiz karkasli sanoat binosini montajini tashkil etish sxemasi:
a – montaj maydonchasining plani; b – karkas montaji; 1 – avtomobil yo‘li;

2. 
   – omborga joylashtirish zonasi; 3 – KB-674 rusumli kran; 4 – binoning karkasi; 5 – kran bilan yukni tashish zonasi; 6 – KB-573 krani; 7 – kotlovanga tushish yo‘li; 8 – guruhli konduktor.
   

So‘ngra ustunga kapitel o‘rnatilib konduktor domkratlari yordamida to‘g‘rilanadi. Kapitelni va ustunni tutashuv joylari payvandlangandan so‘ng, konduktorni ishchi maydonchalaridan turib ustunni ustidagi plitalar o‘rnatilib qo‘yma detallari payvandlanadi. Konduktor kran bilan ko‘tarib ko‘chirilgandan so‘ng, oraliq plitalari montaj qilinadi. Kapitelni tutashuv joylari keyingi yarusdagi ustunlar o‘rnatilgandan va payvandlangandan so‘ng beton bilan yaxlitlanadi.
Ko‘p qavatli balkasiz karkasli sanoat binosini montajini tashkil etish sxemasi 11.7 -rasmda keltirilgan.
Ko‘p qavatli sanoat binolarining metall konstruksiyalarini ham vertikal va hamda gorizontal oqimlarda montaj qilish mumkin. Birinchi holatda kranni ko‘chirish keskin kamayadi va u ko‘proq qo‘llaniladi.
4 - ilova
Nazorat savollari:
1.Yirik panelli binolarni barpo etish.
2.Ishlarning asosiy sikllari va montajni geodezik ta’minlash.
3.Konstruktiv elementlarni o‘rnatish.
4.Tashqi devor panellarini o‘rnatish.
5.Ichki devorlarni o‘rnatish.
6.Montaj ishlarini tashkil etish.
7.Montaj qilishning umumiy prinsiplari.
8.Yirik panelli binolarning asosiy montaji sxemalari.