8-mavzu: jon meynard keyns ta`limoti va keynschilik


g) qiymat va bahoning shakllanishi


Download 1.94 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/97
Sana05.01.2022
Hajmi1.94 Mb.
#214375
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   97
Bog'liq
такой

g) qiymat va bahoning shakllanishi 
 
A.Smit  «sarfli»  qiymat  nazariyasiga  asos  soldi.  U  tovarning  foydaliligi 
(iste’mol    qiymati)    bilan    almashuv    qiymatini    bir-    biriga    qarshi    qo’ydi    va 
almashuv  qiymatining  shakllanishini  tah-lil  qilishda  foydalilikni  inkor  etdi. 
Keyinchalik,  bu  nazariya-dan  ikki  qarama-qarshi  yo’nalish  hisoblangan  –  iqtisodiy 
libera-lizm  va  sotsializm  vakillari  o’zlarining  tamoyillarini  asos-lash  uchun 
foydalandilar. 
A.Smit   bozor   bahosining   beqarorligini   talab   va   taklifdagi   doimiy 
o’zgarishlarning    natijasi    ekanligini    ko’rsatib    o’tadi.    Lekin    boylikning 
«haqiqiy»   qimmati  doimo   o’zgarib  turishi   mumkin  emas.      Shuning  uchun 
A.Smit o’z oldiga tovarning «real», «tabiiy» bahosini, ya’ni uning qiymatini topish   
vazifasini      qo’ydi.      Bunda      u      bir      vaqtning      o’zida      ikki      har      xil 
kontseptsiyadan      foydalandi.      Birinchisi      –      tovarning      qiymati      faqat      unga 
sarflangan    mehnat    bilan    aniqlanadi:    qancha    ko’p    mehnat    sarflansa,    tovar 
shuncha  qimmat    bo’ladi    (bu    kontseptsiya    D.Rikardo    va    K.Marks    iqtiso -diy 
ta’limotlarining     asosini     tashkil      etadi).    Ammo    ushbu     qoida,     A.Smitning 
fikricha, 
faqat 
jamiyat 
taraqqiyotining 
dastlabki 
bosqichlarida, 
«qoloq 
jamiyatlarda»  qo’llaniladi.  Lekin  tsivilizatsiyalashgan  jamiyatda  tovar qiymatini 
aniqlashda  kapital  va  er  ham  hisobga  olinadi.  Ikkinchi  kontseptsiya


ana  shunday  paydo  bo’ladi,  unga  binoan  tovar  qiymatini    yaratishda  barcha 
ishlab    chiqarish    omillari    (mehnat,  kapital,  er)  qatnashadi.  Shunga  muvofiq, 
tovar qiymati mehnat sarflaridan, foyda va er rentasidan tashkil topadi, ya’ni ishlab 
chiqarish xarajatlari bilan aniqlanadi. 
Ushbu  rasmda  A.Smitning  birinchi  kontseptsiyasi  «mehnat»  so’zi  yozilgan 
yaxlit  strelka  ko’rinishida  aks  ettirilgan.  Bu  qiymatni  yaratishda  mehnat    yagona 
manba      ekanligini      ko’rsatdi.        Mehnat  bilan  yaratilgan  daromad  taqsimlanish 
jarayonida  ish  haqi,  foyda  va  rentaga  bo’linadi.  A.Smitning  ikkinchi 
kontseptsiyasining    asl    ma’nosi    «Kapital»    va    «Er»    so’zlari    yozilgan    nuqtali 
chiziq  (punktirli)  strelka  yordamida  ifodalangan.  Bu  kontseptsiya  mahsu-lot  va 
daromadlarni    yaratishda  mehnat  bilan  birga  kapital    va  erning    ham      ishtirok 
etishini bildiradi. 
A.Smit  o’z  qarashlarida   bu   ikkala  kontseptsiyadan  foydalandi (1-rasm). 
 
Ishlab chiqarish                                                   Taqsimot 
 
 
Kapital 
Foyda
 
 
 
 
Mehnat 
Qiymat 
Ish haqi


Foyda 
 
Ish haqi 
 
Renta 
 
 
Yer 
 
Ishlab chiqarish 
 
 
Mehnat 
 
 
Qiymat 
 
 
 
 

Download 1.94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   97




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling