8-mavzu: Mashina va apparatlarning xavfsiz ishlashini ta’minlash Reja

maksimal bir martalik va o‘rtacha sutkalik konsentratsiyasi bilan xarakterlanadi. 
Maksimal bir martalik YQBK
max 
- zararli moddani asosiy xarakteristikasidir. U 
atmosfera hodisalari (hid, yorug„lik ta‟siri, miyadagi hodisalar) qisqa muddatda 
ta‟sir etganda odamda reflektorli reaksiyalar hosil bo„lishini oldini olish uchun 
belgilanadi. 
O„rtacha sutkalik YQBK
O‘s 
inson organizmiga umumzaharli, kanserogen va 
boshqa moddalarni ta‟sir etishini oldini olish uchun belgilanadi. 
Yerga yaqin qatlamda har bir zararli moddani eng katta konsentratsiyasi C
max  
maksimal bir martalik YQBK
max
dan oshmasligi kerak, ya‟ni ekspozitsiya (insonga 
ta‟sir) 20 minutdan oshmaganda C
max
= YQBK
max
bo„ladi. Agar ta‟sir qilish vaqti 20 
minutdan oshsa, unda C
max
=YQBK
O‘s 
bo„ladi.

---

Zararli moddalarni maksimal konsentratsiyasi 20 minut ichida olingan bir 
martalik namuna bilan aniqlanadi. Sutkalik o„rtacha konsentratsiya (C
O‘s
), 
o„rnatilgan vaqtlarda olingan bir martalik namunani o„rta arifmetik kattaligi kabi, 
yoxud 24 soat davomida uzluksiz olingan sutkalik konsentratsiyani o„rtacha 
miqdori bilan aniqlanadi.
1-jadvalda ishchi zona va aholi punktlaridagi yerga yaqin qatlamdagi YQBK 
ni nisbiy kattaliklari keltirilgan. 
1-jadval 
 
Moddalar 
 
Xavflilik sinfi 
 
Yo‘l qo‘ysa bo‘ladigan konsentratsiya, mg/m
3
 
 
Ishchi zonada 
Aholi punkitining yer bag‘rida 
Maksimal bir 
martalik