8-mavzu: Mashina va apparatlarning xavfsiz ishlashini ta’minlash Reja

Xavfli ishlab chiqarish ob’ektlarida qo‘llaniladigan texnik
qurilmalar ruyxati
(ko„chirma) 
№ 
Texnik qurilmaning nomi 
1. 
Asosiy shamollatish ventilyatorlari 
2. 
Yuklash-transport va etkazib berish mashinalari 
3. 
Yuklagich mashinalari 
4. 
Changushlagich va changni chiqarib tashlash qurilmalari 
7. 
Xavfli moddalarni saqlash va tayyorlash uchun sig„imlar 
8. 
Tashlamaga qarshi jihozlar 
9. 
Havo orqali sovutuvchi apparatlar 
10. Xlor uchun ballonlar va konteynerlar 
11. Portlashdan muxofaza qilingan ventilyatorlar 
12. Bug„latish apparatlari 
13. Statsionar gazoanalizatorlar 
14. Sig„imli apparatlar 
15. Kompressorlar va kompressor agregatlari 
16. Nasoslar va nasos agregatlari 
o xizmat muddati tugaganligi bo„yicha; 
o haqiqiy xizmat muddati yigirma yildan oshadigan bo„lsa, texnik hujjatlarida 
bunday qurilmaning xizmat muddati haqida ma‟lumotlar bo„lmaganda; 
o konstruksiyani o„zgartirish, bunday texnik qurilmaning ko„tarib turuvchi 
elementlari materiallarini almashtirish bilan bog„liq ishlar amalga 
oshirilgach yoki xavfli ishlab chiqarish ob‟ektida avariya yoki noxush 
hodisa tufayli texnik qurilma shikastlanganda qayta tiklash bo„yicha 
ta‟mirlash ishlaridan so„ng; 
o ekspertiza xulosalarida belgilangan ekspluatatsiya muddati tugaganligi 
bo„yicha; 

---

o qonun hujjatlariga muvofiq sanoat xavfsizligi sohasida alohida vakolatlarga 
ega vakolatli organ yoki davlatning boshqa organlarining mansabdor shaxsi 
tomonidan texnik qurilmaning xavfli ishlab chiqarish ob‟ektida avariya 
yuzaga 
kelishi 
xavfini 
keltirib 
chiqaradigan 
shikastlanishi 
yoki 
xususiyatlarining yo„l qo„yiladigan normalardan chetga chiqishi aniqlangan 
va bu boradagi ko„rsatmalar belgilangan tartibda rasmiylashtirishgan 
holatda; 
o buyurtmachining tashabbusi bilan; 
v) xavfli ishlab chiqarish ob‟ektida texnologik jarayonlarni amalga 
oshirish, «Xavfli ishlab chiqarish ob‟ektlarining sanoat xavfsizligi to„g„risida»gi 
O„zbekiston Respublikasi Qonunining 4-moddasi 1-bandida nazarda tutilgan xavfli 
moddalarni ya‟ni: 
o portlash-yong„in xavfi bo„lgan muhitni yuzaga keltirishi mumkin bo„lgan 
moddalar; 
o tasdiqlangan standartlarga muvofiq tirik organizmga ta‟sir qilish darajasiga 
ko„ra I, II va III xavflilik darajalariga (o„ta xavfli, yuqori darajada xavfli va 
o„rtacha darajada xavfli) mansub zararli moddalar; 
o muayyan turdagi tashqi ta‟sir chog„ida issiqlik ajratgan va gazlar hosil 
qilgan holda o„z-o„zidan juda tez tarqaladigan kimyoviy o„zgaruvchan 
portlovchi moddalar;
o portlash-yong„in xavfi bo„lgan muhitni yuzaga keltirishi mumkin bo„lgan 
moddalar; 
o tasdiqlangan standartlarga muvofiq tirik organizmga ta‟sir qilish darajasiga 
ko„ra I, II va III xavflilik darajalariga (o„ta xavfli, yuqori darajada xavfli va 
o„rtacha darajada xavfli) mansub zararli moddalar; 
o muayyan turdagi tashqi ta‟sir chog„ida issiqlik ajratgan va gazlar hosil 
qilgan holda o„z-o„zidan juda tez tarqaladigan kimyoviy o„zgaruvchan 
portlovchi moddalarni saqlash uchun mo„ljallangan binolar va inshootlar. 
o loyiha hujjati mavjud bo„lmaganda yoki loyiha hujjatida binolar va 
inshootlardan foydalanish muddati haqida ma‟lumotlar bo„lmasa; 
o xavfli ishlab chiqarish ob‟ektidagi binolar va inshootlarning ko„tarib 
turuvchi konstruksiyalariga zarar yetkazishi mumkin bo„lgan avariya yoki 
tabiiy hodisalardan so„ng; 
o qonun hujjatlariga muvofiq sanoat xavfsizligi sohasida alohida vakolatlarga 
ega vakolatli organ yoki davlatning boshqa organlarining mansabdor shaxsi 
tomonidan texnik qurilmaning xavfli ishlab chiqarish ob‟ektida avariya 
yuzaga 
kelishi 
xavfini 
keltirib 
chiqaradigan 
shikastlanishi 
yoki 
xususiyatlarining yo„l qo„yiladigan normalardan chetga chiqishi aniqlangan 
va bu boradagi ko„rsatmalar belgilangan tartibda rasmiylashtirishgan 
holatda; 
o buyurtmachining tashabbusi bilan; 

---

g) xavfli ishlab chiqarish ob‟ektlarining sanoat xavfsizligi deklaratsiyalari. 
• XIOni qurish, kengaytirish, qayta qurish, texnik qayta jihozlash, 
konservatsiyalash va tugatishga doir loyiha hujjatlari; 
• XIOning sanoat xavfsizligi deklaratsiyalari. 
Shuningdek XIOda texnik qurilmalar, bino va inshootlar qanday hollarda 
ekspertizadan o„tkazilishi belgilangan. 
Buyurtmachi ekspertizani amalga oshirish uchun ekspert tashkilotiga 
belgilangan shakldagi buyurtmanomani bevosita, uning olingani to„g„risidagi 
bildirishnoma bilan birga pochta orqali yoxud elektron shaklda taqdim etadi. 
Buyurtmanomaga zarur hujjatlar paketi ilova qilinadi.
Ekspertizani buyurtmachi bilan shartnoma asosida akkreditatsiyalangan 
ekspert tashkilotlari amalga oshiradilar. Ekspertiza natijalariga ko„ra ob‟ekt 
sanoat xavfsizligi talablariga muvofiqligi yoki nomuvofiqligi to„g„risida xulosa 
beriladi. 
Ekspertizani o„tkazish muddati ekspertiza ob‟ektining murakkabligiga 
qarab belgilanadi, biroq zarur bo„lgan materiallar va hujjatlar to„plami olingan 
kundan boshlab 3 oydan oshmasligi kerak. 
Sanoat xavfsizligi ekspertizasidan o„tkazish quyidagi bosqichlardan 
iborat: 
• ekspertizani o„tkazish uchun arizani qabul qilish; 
• hujjatlarni dastlabki baholash hamda ekspertizani amalga oshirish 
uchun shartnoma tuzish; 
• ekspertiza ob‟ektining unga qo„yiladigan sanoat xavfsizligi talablariga 
muvofiqligini baholash; 
• ekspertiza xulosasini rasmiylashtirish va berish. 
Keyingi har bir bosqich avvalgisida ijobiy natijalarga erishilganda 
o„tkaziladi. 
Ekspertizani o„tkazishda nomuvofiqliklar va kamchiliklar aniqlangan 
hollarda ekspert bir kun davomida bayonnomani rasmiylashtiradi. Buyurtmachi 
bayonnomani olgandan so„ng unda ko„rsatilgan muddatlarda aniqlangan 
nomuvofiqliklarni bartaraf etishi va belgilangan shakldagi natijalarni ekspert 
tashkilotiga yuborishi kerak. 
Salbiy ekspertiza xulosasi quyidagi hollarda rasmiylashtiriladi: 
• buyurtmachi tomonidan nomuvofiqliklarni bartaraf etish tadbirlari 
yetarlicha o„tkazilmaganda yoki ularning natijalari kelishilgan muddatlarda 
taqdim etilmaganda; 
• taqdim etilgan hujjatlarda buzib ko„rsatilgan yoki yolg„on ma‟lumotlar 
borligi aniqlansa; 

---

• o„tkazilgan tekshirish va texnik diagnostikaning asoslangan salbiy 
natijalari olinganda; 
• ekspertiza ob‟ekti sanoat xavfsizligi talablariga mos kelmasa. 
Xulosada ko„rsatilgan barcha nomuvofiqliklar va kamchiliklarni bartaraf 
etgandan keyin buyurtmachi ekspertizani o„tkazish uchun takroran ariza berishi 
mumkin. 
Ekspertiza xulosalari Nizomga ilovada ko„rsatilgan muddatlarga 
beriladi. Qurilishi tugallangan ob‟ekt foydalanishga qabul qilingandan keyin 
ekspertiza doirasida XIO identifikatsiyalanadi. 
XIO sanoat xavfsizligini ekspertizadan o„tkazish talabini buzganlik 
uchun MJTKning 97-moddasi bo„yicha ma‟muriy javobgarlik belgilangan.