8-mavzu. Mеnеjеr faоliyatini tashkil etish

o‘ta ta’sirlanuvchan xususiyatga ega;

tez toliqadigan va o‘ziga ishonmaydigan;

tashvishsiz, lekin jo‘da sezuvchan;

nihoyatda arazchan;

juda oz kuladigan;

faolligi sust, tortinchoq, kam g‘ayrat;

arzimagan sabablarga ko‘zlaridan yosh oqib ketaveradigan;

yangi kishilar bilan qiyinchilik bilan til topishadigan kishilardir.

Melanxoliklar qulay sharoitda oldiga qo‘yilgan masalalarni muvafaqqiyatli bajaradi. Agar ishda sharoit, ya’ni vaziyat o‘zgarsa, qiyinchilik tug‘ilsa, ular o‘zlarini panaga olib turishadi.

5. Rahbarlik uslubidagi salbiy unsurlarni bartaraf etish yullari.

Rahbar bir qator talablarga javob berishi kerak. “Rahbarlik qilish” degan so‘zga izohli lug‘atlarda boshqarish, maslahat berish, kuzatish, yo‘naltirish, ko‘rsatma berish degan turli ma’lumotlar berilgan. Bundan ko‘rinib turibdiki, hozirgi davrda menejer (rahbar)lar qondirishi zarur bo‘lgan talabalar juda ko‘pdir. Ularni qo‘yidagi beshta yirik guruhga bo‘lish mumkin.
Rahbarga qo‘yiladigan talablar

Ma’naviy etuklik	siyosiy etuklik; huquqiy etuklik; axlohiy etuklik; yuqori saviya va onglik; ma’rifatchilik; madaniyatchilik; xodimlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda qodirlik;
	topshirilgan ish uchun shaxsiy javobgarlikni his qilish, halollik, vijdonlilik; shaxsiy manfaatlarni jamoat manfaatlariga bo‘ysindirishga qodirlik; kishilarga nisbatan mehribon va e’tiborli bo‘lish; tashabbus va ilg‘orlikni qullab - quvatlash qobiliyati; printsipiallik; tanqidga chidamli bo‘lish, o‘z-o‘zigi tanqid qila bilish.
Intizom va mehnatga bo‘lgan munosabati	mehnatsevarlik; jamoa o‘rtasida intizomni yo‘lga qo‘ya bilish; atrofdagilarga mehnatsevarlikni tarbiyalay bilish;
	Bir noshud rahbarning beg‘amligi yuzlab, minglab kishilar taqdirining bedaxl qirralariga ta’sir etishi mumkin. Boqibeg‘am bu toifa rahbarlarning shu uslubi bilan murosa qilib bo‘lmaydi.
	ishni rejali olib bera bilish, rejasiz ishlagan rahbar xodimlar jamoasi oldiga qo‘yilgan vazifalarni muvafaqqiyatli bajara ololmaydi.
Bilim darajasi	iqtisodiyotni bilishi; texnika va texnologiyani bilishi; boshqarish ilmini, funksiyalari va strukturasini bilish; istiqbolni bilimga qodirligi va h.k.
Tashkilotchi-lik qobi-liyati	xodimlarni tanlay bilish va ulardan samarali foydalanishni ta’minlay olishligi; qo‘l ostidagilarni mehnatga o‘rgatish va tarbiyalashni bilish; jipsalashgan jamoani vujudga keltiraolish; maqsad sari intiluvchanlik; kutilmagan vaziyatlarda boshqarish qobiliyatini yo‘qotmaslik;
	“Yomon korxona yoki tashkilot yo‘q, lekin yomon rahbarlar bor”. Bu ibora shuni bildiradiki, yomon ishlab to’rgan korxonaga jamoani yaxshi boshqaradigan, tashkilotchilik qobiliyati yuqori, mehnatsevar, talabchan, bilimdon rahbar qo‘yilsa, u korxona tezda yaxshi korxona sarfiga qo‘shiladi. Agar yaxshi ishlab to’rgan korxonaga tasodifan tashkilotchillik qobiliyati past rahbar kelib qolsa aksincha, u korxona asta-sekin yomon ishlaydigan kolxonaga aylanadi.
Boshqarish samaradorli-gini ta’-minlay olish.	boshqarishni kollegial tarzda tashkil qilaolish qobiliyati; ish haqida qisqa va aniq gapirish qobiliyati; ishga oid xatlar, buyruqlar, farmoyshlar yoza bilish; turli manbaalardan ish uchun zarur axborotlarni olish qobiliyati; rahbarlarni va qo‘l ostidagilarni tinglay bilish qobiliyati; asoslangan qarorlarni mustaqil va tez qabul qila bilish qobiliyati; rejalarni bajarishdan xodimlarning moddiy va ma’naviy manfaatdorligini ta’minlash qobiliyati; boshqaruv organi qarorlari bajarish ustidan nazoratni ta’minlay bilish; boshqarish strukturasini takomillashtirib berish qobiliyati va h.k.

Rahbarning sifat xislatlarini belgilovchi mezonlar ko‘p. Biroq qo‘yidagi ijobiy xislatlar ular orasida a’lohida mavqega ega:
Dovyuraklik – bunday rahbarda mardonavorlik, botirlik, dadillik mavjud bo‘ladi. Ular omadsizlikdan qo‘rqmaydi. qo‘rquv ularni jasoratga chorlaydi va zafarlarga olib keladi. xar bir yangi harakatni taraqqiyotga va hayotiy tajribalarga erishtiradi.
Sabrlilik – bunday rahbar muvafaqiyatga birdaniga erishishi mumkin emasligini yaxshi tushinadi. Unga faqat bardosh va sabr-toqatli bo‘lib, sabot-matonat bilan qiyinchiliklarni engish orqali erishish mumkinligini biladi. Chidam, sabr to‘g‘risida Abdullo Avloniy shunday degan edi:

Sabr shunday bir kuchli narsadirki, g‘azabni shijoatga, kattalikni tavoze’ga(kamtarlikka) yomonlikni yaxshilikka aylantirmakka quvvati etar.

Bir hakimdan so‘radilar: “Odamlarni o‘zingdan uzoqlatirmaslikning chorasi nima?”. U dedi: “Chidam va muloyimlik”. Yana undan: ”Mushkul narsalarni qanday hal qilsa bo‘ladi ?” deb suradilar. U yana “Chidam va muloyimlik bilan !”deb javob berdi.
Yaxshi niyatlik – bunday rahbar xayrxoq va iltifotli bo‘ladi, kishilarga nisbatan doimo yaxshi niyatda bo‘ladi. O’zidagi kanoatsizlikni g‘irrom raqobatchilik yo‘li bilan emas balki xayrxoxlik yo‘li bilan bartaraf qilishga harakat qiladi. Uning xayotidagi shiori hasad emas, balki:

“Birni ko‘rib shukur qil, birni ko‘rib zakir qil” – degan shiordir.

Shu o‘rinda qo‘yidagi hikmatli so‘zlarni ta’qidlash o‘rinlidir. Uch dardga davo yo‘qdir:

• 
  dangasalikdan kelgan kambag‘alikka;
  
• 
  hasaddan tug‘ilgan dushmanlikka;
  
• 
  xo‘jayinlikdan kelib chiqqan kasallikka.
  

Sog‘lom shubhalilik – bunday rahbar ko‘pincha “har narsada shubhada bo‘l” degan shiorga amal qilsada, biroq nosog‘lom shubha – bu xoin, u kishilarni urinib ko‘rishdan qo‘rqitib, erishishlari mumkin bo‘lgan yaxshi narsalardan ko‘p hollarda mahrum etilishni yaxshi biladi. Shu bilan bir qatorda ular o‘z kuchiga ishonish, unga sog‘lom shubha bilan qarash ishchan mas’uliyatli qarorlarni qabul qilishga chorlashini, ularni bajarish yo‘lida kishi kuchiga kuch qo‘shishni yaxshi tushunishadi.
Kamtarinlilik – bunday rahbar kamtarlikning deyarli har doim ist’edodga to‘g‘ri proportsional ekanligini, kamtarlikni etishmasligi esa nodonlikning darakchisi ekanligini yaxshi tushunadi. Ular:

“Kamtarlik - jasorat toji”; “Kamtarga kamol, manmanga – zavol”; “Kamtarlik ko‘kka ko‘tarar, manmanlik erga kiritar”; “Kamtar kerilmaydi, mol-dunyoga berilmaydi”; “Kamtarlik a’lodir, mag‘rurlik balodir”

kabi halq maqollariga rioya qilishadi.
Ular kamtarin rahbarning;

• 
  o‘zini boshqalardan ustun qo‘ymasligini;
  
• 
  ilmu fan yoki mehnat sohasidagi yutug‘i bilan mag‘rurlanmasligini;
  
• 
  katta-kichikni birdek hurmat qilishini;
  
• 
  odamlar og‘irini engil qilishini;
  
• 
  xushmuomala bo‘lishini;
  
• 
  qanday davrada bo‘lmasin doimo o‘zini oddiy tutishini;
  
• 
  shonu shuhratga uchmasligini yahshi anglashadi.