9-mavzu: Byudjet-soliq siyosati. Reja

2 Davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan byudjet multiplikatorlari. 

---

Qisqa muddatli davrda byudjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan 
byudjet multiplikatorlari samarasi ta’siri ostida bo’ladi. 
ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEqΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg) 
Davlat xarajatlarining ΔG miqdorga o’sishi rejalashtirgan xarajatlarining ΔE miqdorda 
o’sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo’yicha yuqoriga surilishiga olib keladi. Bu 
vaziyatda yalpi ishlab chiqarish hajmi (ΔY) miqdorida o’sadi. 
7-mavzuda ko’rganimiz singari xarajatlardagi ozroq o’zgarish daromadlardagi undan ancha 
katta bo’lgan, o’zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ ΔE=1/(1-b) bo’ladi (22-chizma). 
ΔY=ΔE x (1/(1-b))= ΔE x m 
Soliqqa tortish hisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari multiplikatori 
va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini quyidagi tenglamalar sistemasini yechish orqali 
topish mumkin: 
Y=C+I+G 
C=a+bY
Bu yerda: Y=C+I+G – yopiq iqtisodiyot uchun asosiy makroiqtisodiy ayniyat; 
22-chizma.
Davlat xarajatlari o’zgarishining mulьtiplikativ samarasi 
Tenlamalar sistemasini Y uchun yechib quyidagi natijani olamiz:
1 
Y = ---------- (a+I+G);
1-b 
Bu yerda: 1/(1-b) – yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish hisobga olinmagan vaziyatda 
xarajatlar multiplikatori; 
(a+I+G) – avtonom xarajatlar; 
b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo’lib multiplikator miqdorini belgilovchi 
asosiy omildir. 
Е 
Y 
E2=Y2 
E1=Y1 
E1=Y1 
E2=Y2 
E=Y 
E2=E1+ΔE(ΔG)
E1=C1+I1+G1+Xn1
ΔЕ 
ΔY 

---

Soliqqa tortish hisobga olinganda iste’mol funktsiyasi o’zgaradi va C=a+b(1-t)Y ko’rinishni 
oladi. Bu tenglamani asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo’yib yechsak, quyidagi natijani olamiz: