9-mavzu: sotish (distributsiya)siyosati (Ma’ruza

Buyurtmalarga ishlov berish. Mijozdan buyurtma olib, buyurtmalar bo’lishi schyot – fakturatayyorlaydi va ularni firmaning turli bo’limlariga tarqatadi. Mavjud bo’lmagan mahsulotlar qarzga yoziladi. Yuklangan (tushirilgan) buyumlar yuklarni tushurilganlik to’lov hujjatlari bilan kuzatiladi. Bu hujjatlarning nusxasi firmaning turli bo’limlariga yuboriladi. Kompyuterlashtirish “buyurtma – yuklash – (tushirish) – hisobnirasmiylashtirish” siklini tezlashtiradi.
Omborga joylashtirish. Ishlab chiqaruvchining sikli va iste’mol bir – biri bilan kamdan – kam mos tushadi va tovarlarni saqlashga to’g’ri keladi. Shaxobchalarning soni haqidagi qarorlarni, iste’molchilar uchun servis darajalariva taqsimlashbo’yicha xarajatlar muomalalarini o’zaro bog’lab, qabul qilish kerak.Firma xususiy omborlariga ega bo’ladi yoki umumiy foydalanish omborlaridan joy ijaraga olishi mumkin. Zamonaviy omborlar yuklarni qayta ishlashning mukammal tizimi bilan jihozlangan bo’lib, markaziyEHM nazorati ostida ishlaydi. Bunday omborlarda ishlab chiqarish jarohatlari kam, ish kuchiga haq to’lash xarajatlari kam, tovarlarni talon – taroj qilish va ishdan chiqarish holatlari kam, zahiralarni boshqarish tizimi ancha mukammallashgan.
Tovar – moddiy zahiralar.Tovar moddiy zahiralar darajasi haqidagi qarorlar – xaridorlar talablarini qondirishga ta’sir etuvchi tovarlar harakati sohasidagi yana bitta qaror. Bozor ishtirokchisi firma mijozlarining hamma buyurtmalarini bajarish uchun yetarli tovar zahiralariga ega bo’lishni xohlaydi. Biroq firma uchun bunchalik ko’p zahirani saqlash rentabelli emas. Mijozlar uchun servis darajasini oshirish davomidatovar moddiy zahiralarini saqlash xarajatlari jiddiy o’sadi. Rahbariyat, tovar zahiralarini ortishini oqlash uchun savdo va daromadlar yetarlicha o’sish – o’smasligini bilish kerak bo’ladi. Faqat shundan keyin qo’shimcha partiyatovarlarni qanchalik darajada buyurtma qilish masalasi hal qilinishi mumkin bo’ladi. Masalan,“Toyota” firmasi mahsulotlari tannarxini pasaytirish omillaridan biri butun dunyoga mashhur “jit” (jast in time- aniq o’z vaqtida) tizimini qo’llashdir. Bu ishlab chiqarishning ombordan foydalanmaydigan, unchakatta partiyalarda bo’lmagan “kanban” signali bo’yicha tizimi. “Jit” –bu komplektlovchi mahsulotlar omborlarini bartaraf qilish uchun kurash va ishlab chiqaruvchi ҳамдаyetkazib beruvchilar tomonidanideal darajada qo’yilgan ta’minot. “Toyota” omborining “chidamlilik zahirasi” o’rtacha 2-3 soat, tarmoqlar qatoriga ko’ra sal yuqoriroq– maksimum 0,5kun.Tartibsiz omborga joylashtirish va istagancha saqlab turish, bu tashlab yuborilgan pullar, vaqt va oqilona foydalanilmagan maydon. “Toyota”ning prinsipiana shunday.