А. А. Азларова, М. М. Абдурахманова

23-жадвал 
Таъминот иккиламчи шаклларининг сифатини баҳолаш 
 
Кредит 
таъминоти 
шакли 
Ютуқлар 
Камчилик- 
лар 
Сифат 
рейтин-
ги 
баллда 
Кредитнинг 
максимал 
суммаси

 
таъминотга 
нисбатан 
Ипотека

нархнинг барқарорлиги; 
кўп марта фойдаланиш 
мумкинлиги; 
сақланишини назорат 
қилиш осонлиги; 
гаровберувчитомониданиш
латилишимконияти 
нотариал тасдиқ 
учун 
қилинадиган 
юқори 
харажатлар

баҳолашнинг 
қийинлиги 
3 
60-80% 
Кредит берган 
банкда мавжуд 
бўлган 
қўйилма-
ларнинг гарови 
кам харажатлар; 
юқори ликвид таъминоти 
Солиқ ҳуқуқи 
билан боғлиқ 
муаммолар 
бўлиши мумкин 
3 
100% 
Кафиллик 
(кафолат) 
кафиллик ҳақида ёзма 
битим 
кам харажатлар 
жавобгарликда 2-шахснинг 
иштироки 
Кафилнинг 
кредитга 
лаёқатлилигини 
текширишда 
муаммо бўлиши 
мумкин 
2 
Кафилнингкре
дитгалаёқатли
лигигакўра 
100% гача 
Кредит 
таъминоти 
шакли 
Ютуқлар 
Камчиликлар 
Сифат 
рейтинг
и баллда 
Кредитнинг 
максимал 
суммаси

 
таъминготга 
нисбатан

 % 
Қимматли 
қоғозлар 
гарови 
кам харажатлар

нархлар 
ўзгаришиининазоратқилиш
нингқулайлиги

реализациянинг осонлиги 
Бозор нархи 
тўсатдан тушиб 
кетиши мумкин 
2 
Акциялар 50-
60% 
ишончлифоизк
елтирадиганқи
мматлиқоғозла
р 70-80% 
Мол етказиш 
ёки хизматлар 
кўрсатиш 
бўйича 
талабларни 
ўтказиш 
кам харажатлар 
очиқ тсессияда тез 
фойдаланиш 
назорат-нинг 
интенсивлиги 
солиқ билан 
боғлиқ 
муаммолар 
1 
20-40% 
Мулкка эгалик 
қилиш 
ҳуқуқини 
ўтказиш 
кам харажатлар 
ликвидлиги юқори 
бўлганда – тез сотилиши 
мумкинлиги 
баҳолаш 
муаммолари 
назорат қилиш 
муаммолари

судга мурожаат 
қилишдан 
фойланиш 
1 
20-50% 
Гаров механизми

кафолат

кафиллик ва бошқалардан фойдаланишда 
ҳозирги амалиётда қуйидаги асосий камчиликлар мавжуд: 

---

218 
-кредит таъминотининг иккиламчи шаклларини қайта баҳолаш ва 
мижознинг кредитга лаёқатлилигини баҳолашда

пул оқимини таҳлил 
қилишдаги камчиликлар;

-гаров обектининг сифати

уни сақлаш ва ишлатилиши

тартиби; 
-кафилнинг молиявий ҳолати устидан дастлабки ва кейинги назорат қилиш 
механизмининг йўқлиги; 
-гаров 
шартномаси шартларининг ҳақиқатдаги риск билан мос 
келмаслиги; 
-гаров шартномалари ва кафиллик хатларини расмийлаштиришдаги

уларни ҳақиқий эмаслигига олиб келадиган камчиликлар

Юқори самарадорликни англатадиган энг юқори баллга эга бўлган 
таъминот шакллари ипотека ва депозит қуйилмаларининг гарови ҳисобланади

Бу ҳолатларда кредитнинг максимал чегараси ҳам юқори

Шу билан бирга, 
ипотекани баҳолашнинг қийинлиги кредит максимал суммасининг бироз 
тушишига сабаб бўлади

Кафиллик (кафолат) ва қимматли қоғозлар гаровига нисбатан паст балл 
олинган

Кафилнинг кредитга лаёқатлилиги юқори бўлганда кредит суммаси 
100%

шубҳали бўлганда эса кафиллик шартномаси ёки кафолат хатидаги 
суммага нисбатан камроқ белгиланиши мумкин

Таъминлашнинг асосий турлари мол-мулкни ва қимматли қоғозларни 
гаровга қўйиш ҳамда кафолатлардан иборатдир

Кредит бўйича олинган 
таъминланганлик (гаров

мол-мулк в.б.) кредит суммаси ва у бўйича фоиз 
ставкаларини тўлашга етарли бўлгандагина, кредит таъминланган деб 
баҳоланиши мумкин

Олинган кредит маблағлари корхонада ишлаб чиқариш 
захираси

тугалланмаган ишлаб чиқариш ёки тайёр маҳсулот ҳамда мавжуд 
моддий бойликларни таъминлаш учун берилади

Гаров шарти билан 
бериладиган кредитни расмийлаштирадиган вақтида тижорат банки қарз 
олувчи билан ёзма шартнома тузади

Шартномада гаров тури ва унинг баҳоси

моҳияти

миқдори ва гаров билан таъминланадиган мажбуриятнинг бажарилиш 
муддати ҳамда мол-мулк тарафларнинг қайси бирида эканлиги кўрсатилиши 
шарт

Агар кредит олувчи кредитни ўз вақтида қайтара олмаса

у ҳолда гаровни 
сотиш чоралари кўрилади

Кредит, одатда, гаровга қўйиладиган мулк 
қийматининг 50 %идан 80 фоизигача миқдорида берилади

Шу ўринда таъминотининг асосий турларини қайд этиш лозимдир

Яъни 
улар: 
-қимматли қоғозлар ва мол-мулк гарови; 
-учинчи шахснинг кафиллиги;