A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

bo'lgan 
m unosabatlarini m ustahkam lash va rivojlantirishda k atta rol 
o'ynaydi. 
A bdurazzoq Sam arqandiy H indiston safari vaqtida k o 'rgan - 
bilganlarini 
to 'p lab , b ir xotira sifatida yozib qoldirgan va bu m a ’lum ot 
Temuriylar 
davlati bilan H indistonning o 'sh a vaqtlardagi ijtim oiy-siyosiy 
ahvoli, ayniqsa H indistonning ijtimoiy va m adaniy hayotini o'rganish da 
katta 
o'rin 
tutadi.
A b d u razzo q
S am arqandiy 1447-yili S hohruhning to p sh irig 'i bilan 
G ilo n g a 
bordi va uning hokim i am ir M uham m ad bilan m u zokaralar olib 
bordi. 
O 'sha yili u Misiga elchi qilib tayinlandi, lekin S hohruhning (1447- 
yil 12-mart) vafoti tufayli bu tash rif am alga oshm ay qoldi.
A b d u ra z z o q
S a m a rq a n d iy A b u lq o sim B obur x iz m a tid a b o 'lg a n
kezlarida u n in g
harbiy yurishlarida, m asalan, 1458-yili M o zand aro n va 
1454-yili Sam arqand ustiga qilgan yurishlarida qatnashdi. 1458-yili Hirotni 
egallagan 
Sulton Abu S a’id M irzo uni 1463-yili S ho hruh xonaqosiga 
shayx qilib tayinladi va A bdurazzoq Sam arqandiy um rining oxirigacha 
o'sha 
m an zild a 
istiqom at qilib, asosan ilmiy ish bilan m ashg'ul bo'ldi.
A bdurazzoq S am arqandiy yirik tarixnavis olim sifatida ham nom
qoldirdi. U Eron, O 'rta Osiyo va O 'zbekistonning X IV -X V asrlardagi 
ijtim o iy -iq tiso d iy va m a d a n iy h a y o tid a n , sh u n in g d e k , T e m u riy la r 
davlatining q o 'shni m am lakatlar H indiston, Xitoy va boshqalar bilan 
iqtisodiy, siyosiy va m adaniy aloqalari tarixidan bahs yurituvchi “ M atla’ 
us-sa’dayn va m ajm a’ ul-b ah ray n ” deb ataluvchi asari bilan m ashhur 
bo'ldi. Kitob 1467— 1470-yillar orasida yakunlangan.
“ M atla’ us-sa’d ay n ” ikki qism — daftardan iborat: 1) Elxon Abu 
Sa’id (1316-1335) davridan to A m irT em u m in g vafoti va Xalil Sultonning 
Sam arqand taxtiga o'tirishigacha, ya’ni 1405-yilgacha bo'lgan davr tarixi 
va 2) Shohruhning 1405-yili H irotda T em uriylar im periyasining oliy 
hukmdori deb e ’lon qilinishidan to T em uriy Abu Sa’idning 1469-yili 
o'ldirilishigacha bo'lgan tarixi. A sarning 1427-yilgacha b o'lg an davm i 
0 z ichiga olgan qismi kom pilyatsiya b o 'lib , Hofizi A bruning “ M ajm u ’ 
at-tavorix” kitobi asosida yozilgan.
Asarda voqealar xronologik tartibda, yilma-yil bayon qilingan. Bu 
nol kitobdan foydalanishda katta qulayliklar tug'diradi, albatta.
M atla’ u s-sa ’d a y n ” ning q o 'ly o z m a nusxalari S a n k t-P e tu rb u rg ,

---

Toshkent, D ushanbe va Angliya, Fransiya, H indiston, E ron va boshqa 
m am lakatlam ing kutubxonalarida saqlanm oqda.
A sam ing ikkinchi daftari m atni M uham m ad S hafe’ tom onidan 1941 
va 1949-yiIlari L ohur shahrida ch o p etilgan.
Abdurazzoq Sam arqandiyning Hindistonga qilgan safari bayon etilgan 
qismi ham da ikkinchi daftam ing 1405-1427-yillar voqealarini o ‘z ichiga 
olgan birinchi qism -juz A .O ‘rinboyev tom onidan o 'zbek tiliga tarjim a 
qilinib, 1960 va 1969-yiIlari chop etilgan.
“ M atla’ us-sa’dayn” asarining ikkinchi qism i, xususan uning 1427— 
1469-yillar voqealarini o ‘z ichiga olgan qismi yangi bo'lib, Eron, Markaziy 
Osiyo va O 'zbekistonning shu davr ichidagi ijtimoiy-siyosiy tarixi va 
m adaniy hayotini o'rganishda asosiy m anba vazifasini o'taydi.