A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

‘ s h i n l a r i
yaqinlashishi bilan, u yana M ovarounnahrga ketib qoldi va 
Q a rs h i s h a h rid a
kun kechirdi. K am oliddin Binoiy 1512-yili Q arshi 
m u d o fa a c h ila ri 
safida turib shaham i Safaviylardan him oya qildi va o 'sh a
iangda 
halok bo'ldi.
Kamoliddin Binoiy 
iste’dodli shoir va ulkan tarixshunos olim sifatida tarixda 
qoldi. U M arkaziy 
Osiyo, O'zbekiston va Qozog'istonning XV asming so'nggi 
choragi va 
XVI 
asm ing 
boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o'iganishda alohida 
qiymatga ega bo'lgan 
“Shayboniynoma” nomli tarixiy dostonini yozdi.
B in o iy n in g
“ S h a y b o n iy n o m a ” a s a ri h a m “ T a v o rix i g u z id a , 
n u sra tn o m a ” 
va M ulla Shodiyning “ F a th n o m a ” asarlari bilan bir rejada 
yozilgan b o 'lib , 
Shayboniyxon tavalludidan to Dashti qipchoq o'zbeklari 
to m o n id an
M ovarounnahr va Xorazm ni 1505-yili bo'ysundirilishiga qadar 
shu h u d u d d a b o 'lib
o 'tg a n tarixiy voqealar haqida hikoya qilinadi. Asar 
1 5 0 5 -1 5 0 7 -y illa r o ra sid a
yozilgan.
“S hayboniynom a”da 1 4 5 0 - 1505-yillar orasida yuz bergan ijtimoiy- 
siyosiy voqealar qisqa, lekin aniq bayon etilgan. U m uhim geografik, 
masalan, Sirdaryoning o 'r ta oqim ida joylashgan Sabron, S ig'noq, Arquq, 
O 'tro r, Yassi, O 'z g an d , O q q o 'rg 'o n va X orazm ga tobe shaharlardan 
U rganch, Vazir, B uldum soz, A doq va boshqa jo v la r haqida ham da 
etnografik, m asalan D ashti qipchoqlik o 'z b e k qabilalari va u lam in g 
ijtimoiy-siyosiy hayotdagi mavqei haqidagi dalillarga boy asardir. Bundan 
tashqari, asarda Shayboniy am irlar va askarlarining faoliyati haqida m uhim
m a’lum otlam i uchratish m um kin.
“Shayboniynom a” asari matni chop etilmagan. Lekin, uning qo'lyozm a 
nusxalari k o 'p tarq a lg an . Faqat O 'z R FA S h arq sh u n o slik in stitu ti 
qo'lyozmalari xazinasida yetti m o'tabar nusxa mavjud. Bulardan biri inv. 
№ 844, eng qadimgi bo'lib, Shayboniyxon hayot chog'ida uning shaxsiy 
kotibi M uham m ad M o 'm in tarafidan ko'chirilgan, ayrim satrlari esa 
Shayboniyxonning o 'z qo'li bilan ko'chirilgan. Yana bir e ’tiborli qo'lyozm a 
raqami № 3422 bo'lib, ushbu asaming xorazmlik mashhur tarixchi va taijimon 
Muhammad Yusuf Bayoniy (1858-1923) tom onidan qilingan o'zbekcha 
taijimasidir. Kitobdan ayrim parchalar rus tilidagi majmualarda e ’lon qilingan.